Cel artykułu został określony w dwu postawionych w tytule pytaniach odniesionych do badań Romana Ingardena: 1. Co stanowi o specyfice i unikatowości systemu poznawczego? 2. Czy odpowiedź Ingardena da się obronić w świetle dzisiejszych tendencji naturalistycznych? W odpowiedzi na pierwsze pytanie wskazana została wielowymiarowa struktura bytu ludzkiego, umożliwiająca dostęp do sfery wartości. W aspekcie aksjologiczno-ontologicznym podkreślona została moc twórcza człowieka w wytwarzaniu nowych dziedzin bytowych. W aspekcie epistemologiczno-ontologicznym pokazano trzy wymiary tej struktury, stanowiącej skorelowane ze sobą, względnie izolowane systemy: cielesny, świadomości i psyché (umysłu). W odpowiedzi na drugie pytanie, rozważane w odniesieniu do zagadnienia procesów informacyjnych oraz samowiedzy, pokazana została przyjęta przez Ingardena strategia badawcza, bazująca na badaniach ontologicznych (nieredukcjonistyczna i w tym sensie antynaturalistyczna), lecz pozwalająca w pewnych aspektach na uzgodnienia z dzisiejszym podejściem naturalistycznym, oferowanym w kontekście badań neurokognitywistyki.