Życie i twórczość Cypriana Godebskiego można widzieć jako modelowy przykład kariery artysty XIX-wiecznego, realizowanej w Paryżu, ale także w wielu innych ośrodkach i na prowincji artystycznej Europy od lat 60. XIX do początków XX stulecia. Jednocześnie jego los stanowi pod pewnymi względami przypadek nietypowy (zwłaszcza dla polskiej emigracji), całkowitej asymilacji kulturowej. Urodzony we Francji w rodzinie politycznego emigranta, kształcił się w Paryżu, ale początki jego kariery rzeźbiarskiej wiążą się z Wiedniem, Lwowem, Petersburgiem. Następnie przez kilka lat Godebski był ważną postacią kultury belgijskiej, jako zięć znanego wirtuoza Adriena-François Servaisa, którego dom pod Brukselą dekorował i którego pomnik w Halle należy do najlepszych rzeźb artysty. Osiadłszy wreszcie w Paryżu, prowadził tam (korzystając równocześnie z dobrodziejstw Carrary) życie światowe i szeroką działalność artystyczną. Pracował dla Polaków, Rosjan, Belgów, Francuzów, Węgrów, uprawiając twórczość „juste milieu” w kilku gatunkach (portrety, sceny mitologiczne, pomniki). Sukcesy zawdzięczał znakomitemu rzemiosłu, ale także starannie planowanemu życiu towarzyskiemu i umiejętnościom marketingowym. Jego paryskie i podparyskie rezydencje stawały się salonami goszczącymi znakomitości europejskiego życia muzycznego i literackiego. Jedna z ostatnich jego rzeźb, wielka grupa Madonny rozbitków na przylądku Pointe du Raz w Bretanii, realizowana była przy świetnym wykorzystaniu lokalnej i ogólnopaństwowej koniunktury politycznej w okresie napięć na linii władze państwowe – Kościół katolicki we Francji ok. 1900 r. Zapomniane dziś zasługi Godebskiego wiążą się również ze wspieraniem polskich emigrantów, artystów, pisarzy we Francji, a także organizacją wystawy sztuki polskiej w Paryżu w 1900 r. Biografia ta winna więc być widziana nie tylko jako żywot artysty rzeźbiarza, lecz również – przedsiębiorcy, mecenasa, organizatora, światowca.

The text presents the achievements of Wiesław Juszczak, who died in 2021, as a challenge that has not yet been taken up by the humanities. The reason for this may be the multiformity and thematic richness of his texts, almost always essayistic in nature (in the best, traditional sense), with an outstanding literary dimension, but at the same time a deep and broad scientific background. This applies to both his books on Polish painting around 1900, works on post-impressionists, as well as analyzes of archaic Greek thought about art, religious roots of art from various cultures, unconventional interpretations of Japanese films or Ingmar Bergman’s oeuvre.