The article explores war as a perplexing social phenomenon, one that often appears more enticing to mankind than peace despite the numerous advantages attributed to the latter, as exemplified in the writings of Hesiod. The origins of war remain somewhat enigmatic, but evidence of its existence can be traced back to Paleo-lithic settlements and ancient texts like the Epic of Gilgamesh. After the abandonment of divine laws, we find ourselves in a world see-mingly devoid of rules, witnessing a growing state of anarchy in in-ternational relations, a trend that has intensified since the early 21st century, culminating in Putin’s 2022 attack on Ukraine. Some phi-losophers, such as Umberto Eco, argue that humanity has entered a new era akin to the “Middle Ages” characterized by the resur-gence of private violence and the proliferation of religious and civil wars. Former ceasefires have given way to “cold wars” which, re-grettably, still have the propensity to escalate into “hot wars” as seen in the full-scale war in Ukraine. Furthermore, the current interna-tional landscape is overshadowed by the specter of nuclear deter-rence, where a precarious balance of fear prevails. Additionally, assumptions about the brevity of contemporary wars and the immi-nent return of refugees, which were advocated until very recently, now face reconsideration.

Treść artykułu stanowi historyczna analiza obecności, rozumienia i zasadności metafory żelaznej kurtyny w obszarze nauk społecznych. Po 1989 roku wydawać się mogło, iż upadek żelaznej kurtyny stracił na znaczeniu i metafora ta stała się martwa. Ponowne jej przywołanie przez Władymira Załęskiego w związku z wojną na Ukrainie skłoniło do ponownej analizy sensu, znaczenia i emocji z nią związanych. Kwestia tego, jak ta powszechnie znana metafora wpływała (i wpływa) na nasze rozumienie rzeczywistości i w jakim stopniu stanowi rzetelną kategorię analityczną jest przedmiotem refleksji.

Celem artykułu jest próba określenia znaczenia pub-licystyki kulturalnej i literatury w realizacji programów politycznych wypracowanych w kręgu „Kultury”. Miesięcznik ukazywał się w latach 1947–2000 nakła-dem Instytutu Literackiego w Paryżu, którego redak-torem był Jerzy Giedroyc. Z analizy 637 numerów „Kultury” wynika, że 65% materiałów informacyjnych i publicystycznych o tematyce wschodniej i zachodniej poświęcone jest kulturze i historii, odpowiednio 1174 publikacji związanych z Ukrainą, Litwą, Białorusią i 663 — z Niemcami.

Artykuł jest próbą określenia, jakie znaczenie dla Polaków zza żelaznej kurtyny miała Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa. Postawione w ten sposób pytanie wiąże się również z problematyką słuchalności, wiarygodności oraz skuteczności radiostacji. W celu odpowiedzi na pytanie wykorzystano wyniki badań prowadzonych przez RWE od końca lat 50. XX w., opracowywanych w postaci raportów, przez Dział Badania Słuchalności. W artykule wykorzystano raporty przygotowane na podstawie wywiadów przeprowadzonych w grupie 1320 Polaków, którzy opuścili kraj — w celach turystycznych, służbowych lub na stałe — między kwietniem 1958 a marcem 1961 roku. Grupę badawczą stanowili emigranci ze Wschodu znajdujący się w obozach dla uchodźców, zarejestrowani w biurach emigracyjnych, turyści lub inne osoby czasowo przebywające w Europie Zachodniej.