It is the objective of this paper to analyse selected English Renaissance translations of the Book of Psalms in the light of their reception. In particular, I intend to illustrate how a strong preference for a familiar rendition over a new one (regardless of its quality and status) showed itself in the textual composition of the most important book of the Anglican Church – the Book of Common Prayer. Discussion of the Psalm translation selected for the five successive versions of the Book of Common Prayer against the backdrop of the emergence of new renditions of the Psalms leads on to formulating a desideratum for sound methodology which would express the level of similarities between texts in mathematical terms and in this way objectivise assessments of Psalter renditions. The paper offers a preliminary attempt at such methodology by applying the cosine distance method. The obtained results need to be verified on a larger corpus of data, but they are promising enough to consider this method an important step towards assessing Psalm translations.

The main topic of this paper focuses on the interdependencies between the 16th century historian’s craft and the legendary origo gentis. Two specific examples would be analysed: Marcin Kromer’s Sarmatian origine of the Poles and Nicolaus Petreius’s Cimbrian origine of the Danes. The general presentation of non‑political and non‑ideological presumptions for accepting the mythical past known from the medieval texts delivers the background on which it can be grasped, how Early Modern historians treated that tradition. The analysis of the working methods would be also preceeded by showing the variety of approaches observed in terms of the topic: when dealing with the ethogenetic theories, the historians decided to use polemical oration/treatise as the main form. Another form: the legendary history was applied for presenting the past “before” and “after” the process of shaping the nation/state. The scholarly methods used by both historians included both tradition and novelty: ethymological deductions, endorsment of the classical authorities (and obviously, the Bible), forgery, but at the same time impressive erudition and attempts to addopt some historical criticism.

The article contains a multifaceted analysis of Jan Kochanowski's poem “Zuzanna” in a comparative approach to the biblical prototype. Maintaining the conclusions of previous researchers stating the classicization that Kochanowski subjected the original story, the article clarifies the opinions formulated so far too univocally by examining the plot layer, the structure of the presented world, and in particular the characters, the manner of narration and the stylistic layer. In conclusion, it is stated that the humanistic consciousness influences the way the characters are built and the narrative (which has not been noticed so far), although at the same time the versification refers to a certain extent to the medieval poem.

The article presents a series of five cultural renaissances which took place in the Western World from the 3rd century BC to the 15th–16th centuries AD. One feature which all these renaissances had in common was a type of technological turn which either triggered or helped to spread renewed interest in literature. The end of the 20th century and especially the beginning of the 21st century has been witness to a major technological revolution. Some signs of literary and philological renewal can also be observed, especially in the field of classical studies. All this has led some scholars to believe that we are currently heading for the sixth Renaissance.

(Streszczenie)

Większość medali poświęconych królowi Stefanowi Batoremu datuje się na rok 1582, gdy korzystny dla Rzeczypospolitej rozejm w Jamie Zapolskim zakończył ostatnią fazę wojen o Inflanty, tj. wojnę z Iwanem IV Groźnym w latach 1577–1582. Po odzyskaniu Połocka w 1581 r., zniszczeniu Starej Russy przez kawalerię litewską w 1581 r. i skutecznej blokadzie Pskowa car na początku 1582 r. musiał zrzec się swych roszczeń do Inflant, w tym Liwonii oraz do Połocka. Do tego wydarzenia wyraźnie nawiązują opisywane w artykule medale w złocie (Fig. 1) i srebrze (Fig. 2), które z kolei wpisują się w szerszy kontekst twórczości artystycznej, głównie literackiej związanej z pochwałą Stefana Batorego jako głównodowodzącego w kampaniach moskiewskich lat 1579–1582 oraz jego bliskiego współpracownika, kanclerza, a od 1581 r. hetmana wielkiego koronnego, Jana Zamoyskiego. Polskiego króla wychwalał w swych Gratulationum triumphalium ex Moscoviticis orationes III wygłaszanych w 1580, 1581 i 1582 r. wybitny humanista i wpływowy kanonik Andrzej Patrycy Nidecki, szczególnie akcentując wyrwanie pogrążonej w rozpaczy Liwonii z niewoli moskiewskiej („sub Moscoviticae illius servitutis iugo gemente Livonia provincia”). W podobny sposób przeciwstawiał barbarzyństwo cara i Moskwicinów kontynuującemu najlepsze grecko-rzymskie tradycje wojsku polskolitewskiemu Eliasz Pielgrzymowski (Pilgrimovius) w swej wydanej w 1583 r. Panegyrica apostrophe na cześć Krzyszofa Radziwiłła, hetmana polnego litewskiego i dowódcy zagonu jazdy w głąb terytorium moskiewskiego w 1580 r. Największe znaczenie dla międzynarodowej promocji zwieńczonych sukcesem kampanii moskiewskich wśród dzieł literackich miały De bello Moscovitico commentariorum libri Reinholda Heideinsteina, sekretarza Zamoyskiego. Za element zwycięskiej propagandy należy też uznać medale z popiersiem Batorego w szubie i czapce węgierskiej oraz towarzyszącą mu legendą otokową STEPHANVS D(ei) G(ratia) REX POLONIAE na awersie. Na rewersie stojąca pośrodku palma flankowana jest siedzącym, zmartwionym brodatym mężczyzną (jeńcem?) z długą brodą i w rosyjskiej czapie z lewej, oraz kobietą i chłopcem wyrywającym włosy z prawej; legenda rewersu brzmi: LIVON(ia) — POLOT(ia)Q(ue) RECEP(ta). Kontekst historyczny wydania tych medali po raz pierwszy przybliża Alessandro Guagnini w swej wydanej w 1611 r. w Krakowie Kronice Sarmacyey Europskiey, który w opisie wesela Jana Zamoyskiego z królewską bratanicą, Gryzeldą Batorówną z 1583 r. wspomina, że hetman wielki koronny: „Inszym potym gościom swym, Panom y Paniam, y posłom pomienionym Portugały złote, na których była twarz królewska z iedne strone, z druga żałosna figura o wzięciu Połocka y ziemie Inflatskiey”. Kronikarz wspomina tu jedynie o medalach w złocie, podczas gdy późniejsi autorzy: Johann David Köhlers, Jan Chrzciciel Albertrandi, Edward Raczyński i Emeryk Hutten-Czapski znali jedynie medale srebrne o wadze talara. Natomiast już Johann Jacob Lucke zwrócił w 1620 r. uwagę na monety Wespazjana i Tytusa jako źródło inspiracji wileńskiego zapewne autora medali typu LIVON(ia) — POLOT(ia)Q(ue) RECEP(ta). Informację o tej inspiracji podawali również późniejsi badacze, nie precyzując jednak, jakie konkretnie typy monet Flawiuszy mogłyby tu bezpośrednio oddziaływać na kompozycję rewersu medalu. Dlatego zasadne było prześledzenie, które ze znanych obecnie rewersów dużych nominałów brązowych (głównie sesterców) były znane w XVI w. Analiza ikonografii i układu legendy typów uwzględnionych w książkach Enei Vico i Antonia Zantaniego (Le imagini con tutti riversi trovati et le vite de gli imperatori tratte dalle medaglie et dalle historie de gli antichi) oraz Guillaume’a du Choula (Discours de la Religion des Anciens Romains, de la Castrametation et discipline militaire d’iceux, des Bains et Antiques exercitations Grecques et Romaines) wykazuje, że inspiracją anonimowego rytownika była najprawdopodobniej legenda rewersu sesterców Wespazjana RIC II2 161–162 wraz z odwróconą lustrzanie wyobrażoną na nim sceną z siedzącą, pogrążoną w smutku personifikacją Judei (lub po prostu Żydówką) i stojącym jeńcem lub ewentualnie sesterce Tytusa RIC II2 150–153, gdzie układ postaci jest analogiczny jak na medalu polskiego króla, lecz legenda biegnie poziomo w linii Na koniec należy zaznaczyć, że rytownik działający z inspiracji króla Batorego lub Jana Zamoyskiego zmienił przekaz propagandowy ikonografii rewersu, zastępując jeńca i podbitą prowincję wizerunkiem upokorzonych wrogów, którzy utracili ważne i bogate terytoria: Liwonię i Połock.

The article is devoted to travelogues written by Ivan Kovtun and Ivan Mikitenko, poorly researched authors of Ukrainian literature, representatives of the phenomenon of the Executed Renaissance. The article aims to identify the key features of the Ukrainian travelogue that were formed during 1924-1925 years within the joint Soviet literature process. The analyzed texts represent two main themes of travel literature of 1920s: the ‘own’ space of Soviet republics and ‘other’ space of foreign, bourgeois countries. Despite inheriting ideological rhetoric and the main tendencies of the Soviet travelogue, the position of an ‘author of proletarian literature’ doubles and deepens regarding the narrator’s hypostasis as a Ukrainian writer. Ukrainian discourse (Ukrainian land, language, culture, literature) is set on both – the personal and literary – levels, particularly it occurs in specific sensitivities about one’s ‘own’ and ‘other’ space.

Artykuł porusza dwie kwestie. Po pierwsze, jest analizą metody badawczej o. Gieorgija Fłorowskiego, zastosowanej w jego (uważanej za klasykę gatunku) rozprawie Drogi teologii rosyjskiej (1937). Po drugie, zostaje ukazane, jak Fłorowski komentuje z punktu widzenia tej metody, krytycznie lub z uznaniem, uprawianie badań naukowych przez innych uczonych. Wykorzystane zostały opinie Fłorowskiego zawarte w niepublikowanych dotąd listach do jego brata Antona (profesora Uniwersytetu Karola w Pradze). Uwagi filozofa dotyczą dorobku naukowego znanych autorów i wykładowców akademickich, z którymi Fłorowski się spotykał lub z którymi przyszło mu pracować po wyjeździe do Ameryki w 1948 roku.

The holdings of the Kórnik Library include a small printed book by Walenty Schreck published by the Königsbergian printing house of Johann Daubmann in 1559. At the beginning of the book, there is a hand-written dedication from the author to Duke Albrecht Frederick, a son of Albrecht of Prussia (von Hohenzollern), and a versed poetic work. Since the volume was a gift to a juvenile duke (and indirectly to his father), it was bound in a masterly manner: in covers with rich, almost entirely gilded ornamentation and with gilded edges. The paper offers an analysis of this book-binding work, taking similar objects from Polish collections and information from relevant literature as a point of reference. This allowed a thesis that the object is a representative creation of the leading 16th century Königsbergian book-binder Kaspar Angler, in which he used several of his characteristic decorating tools (such as a roll with fi gures of cupids and putti, a roll with a cortège of a king and bishop, and 3 medallion plaques with Biblical scenes). Taking into account its high artistry and almost untouched condition, the work seems to be one of the most impressive objects of the 16th century European bookbinding industry in the collection of the Kórnik library. Its high historical value also results from its provenance – it originates from the ducal library in Königsberg.

The article discusses the complex issues related to 19th-century reproductive prints. Its starting point is the oeuvre of Feliks Stanisław Jasiński, a Polish engraver who was mainly active in France. He specialized in reproductive prints of works of art, and is a relatively well- -known and researched figure in the history of Polish graphic arts. Outlining the context for his activities also becomes a contribution to reflections on the place of reproductive prints in 19th century artistic culture, as well as an attempt to define a framework for considering this type of graphic production. In citing various examples of modern reproductive graphics, its diversity is proven. Theses on the primacy of the criterion of “fidelity” and technological determination in the history of reproduction are rejected. Instead, the complex links between this field and various aspects of artistic culture are pointed out. Particular emphasis is placed on the links between the functions, form and production methods of such prints. Chief consideration is given to the type of reproductive graphics made by using traditional metal techniques, which apart from their informative functions, also performed important artistic functions, as evidenced by the described phenomena occurring within this field in the second half of the 19th century, and the accompanying written tradition, formed since the 18th century.

After moving to Italy in 1856, Teofil Lenartowicz, inspired by the great Italian art and supported by the best Florentine artists of the time Giovanni Dupré and Enrico Pazzi, began studying sculpture. Lenartowicz’s sculptures were always connected with literature: his work shows howone influenced the other. It is no accident that his style as a sculptor has been called ‘poetic’ by the critics. The Polish immigrant was fascinated by the Italian Renaissance, and especially by the art of Lorenzo Ghiberti. At the same time, he never forgot about Polish folklore, which played a significant role in his artistic vision. One of the most impressive examples of this intersection of influences is the bas-relief The Holy Workers, complemented by a poem bearing the same name.