Antropologia Ratzingera/Benedykta XVI okazuje się ściśle teologiczna. Jej podstawy to teocentryzm, który jest chrystocentryczny. Całość osadza się w eklezjologii. Pytanie o to, kim jest człowiek i jak być człowiekiem, musi być skierowane do Boga. Jego słyszalną w Kościele odpowiedzią staje się Jezus Chrystus. Sam Kościół, będąc Ciałem Chrystusa, jest przestrzenią obcowania Boga i człowieka. Tym samym jawi się jako Boże narzędzie przemiany ludzkiego bytu – wyzwolenia i spełnienia. Człowiek nie jest istotą niezależną. Pochodzi od Boga. Istnieje, ponieważ jest kochany. Bycie stworzonym na Boży obraz przesądza o relacyjnym – dialogicznym – charakterze jego bytu. Rysą na Bożym dziele jest skażenie grzechem. Człowiek powinien zwrócić swój wzrok na doskonały Boży obraz – Jezusa (Boga i człowieka zarazem). Charakterystyczne są tutaj kategorie synostwa, dziecięctwa i proegzystencji. To wszystko staje się dostępne poprzez wejście w egzystencję Syna Bożego. Dokonuje się to poprzez chrzest w Kościele. Tam człowiek może realizować swój relacyjny byt. Z kolei liturgia otwiera nam dostęp do naszego eschatologicznego przeznaczenia.

W przedmowie do dokumentu Papieskiej Komisji Biblijnej Naród żydowski i jego Święte Pisma w Biblii chrześcijańskiej pierwszy cytat biblijny zwraca uwagę na różnicę między nauczaniem Jezusa, które ma za podstawę Jego osobisty autorytet, a analogiczną działalnością uczonych w P iśmie: „Uczył ich jak ten, który ma władzę, a nie jak uczeni w P iśmie” (Mk 1,22). Kard. Józef Ratzinger, autor przedmowy, stwierdza, że szczególnie Ewangelia Mateusza uwydatnia ten charakter Jego nauczania. Artykuł przedstawia analizę fragmentów tej Ewangelii, które wzmiankują Mojżesza (Mt 8,4; 17,3.4; 19,7.8; 22,24; 23,2). W tym studium szczególną uwagę zwraca się na ich interpretację w bezpośrednim kontekście w tej Ewangelii oraz na ich porównanie z paralelnymi tekstami w pozostałych Ewangeliach synoptycznych. Konkludując, można stwierdzić, że znaczenie słów Mojżesza nie jest pomniejszone, kiedy są one przytaczane w sporach między Jezusem a Jego żydowskimi przeciwnikami. W ten sposób autorytet Jego nauczania, który wyłania się z tych tekstów, zostaje potwierdzony.

W katolickiej chrystologii dokonał się począwszy od drugiej połowy ubiegłego wieku wyraźny zwrot antiocheński, który miał przezwyciężyć coś, co w swoim artykule z okazji 1500-lecia Chalcedonu Karl Rahner określił jako „monofizytyzm ortodoksyjny”. W tym celu proponowano powrót do „ścisłego chalcedonizmu” wobec neochalcedońskich interpretacji Soboru z 451 r. Zarówno u von Balthasara, jak i Ratzingera istotne miejsce zajmuje chrystologia Maksyma Wyznawcy. Ratzinger zamierza dzięki niej odpowiedzieć na to, co uważa za prawdziwe niebezpieczeństwo we współczesnej teologii. Wobec tez formułowanych przez J.A. Jungmanna, K. Ada-ma, K. Rahnera i F.X. Arnolda, którzy stwierdzali faktyczny monofizytyzm wiernych, Ratzinger wskazywał na pojawienie we współczesnej chrystologii się nowego nestorianizmu (i arianizmu) jako na prawdziwe niebezpieczeństwo, któremu należy się przeciwstawić. Autor niniejszego artykułu przedstawia w sposób syntetyczny w pierwszej części postchalcedońską dyskusję, koncentrując się na pojawieniu się prądu teologicznego neochalcedonizmu i chrystologicznym wkładzie Maksyma Wyznawcy. Obydwa aspekty J. Ratzinger omawia w szóstej tezie swojego dzieła Patrzeć na przebitego, a rozwinie je później w rozdziale poświęconym Getsemani w swojej trylogii Jezus z Nazaretu.

The article aims at an exegetical exploration of the theme of reconciliation in Eph 2:11-22. First it is argued that the passage has chiastic literary structure (ABCDD’C’B’A’). Reconciliation is in the structure a central (pivotal) theme around which go all other theo-logical motifs. The first element of pragmatic strategy of the author in Eph 2:11-22 is to show the condition of the addressee of the letter from the point of view of the Old Testament religion. As Gentiles they were deprived of God and His salvific promises. Thanks to the work of reconciliation accomplished by Christ’s death on the cross, both previously divided parts of the world (namely Gentiles and Jews) have become one. Christ’s work of reconcil-iation restores above all the relationship of each hostile group with God. The reconciliation between the two groups is a consequence of their prior reconciliation with God by Christ in the Holy Spirit (Trinitarian theology). Thanks to Christ’s work of reconciliation Gentiles are not strangers to God any more but together with the faithful Christians of Jewish origin form one “holy temple”, “Gods dwelling through the Spirit”, namely the Church.

Pytanie o teologię to w istocie pytanie o poznawczą rolę wiary, wzajemną relację wiary i rozumu oraz kulturowe, społeczne i egzystencjalne skutki przyjęcia bądź wy-kluczenia wiary w procesie poznawczym (naukowym). Rozwijając się w przestrzeni myślenia, teologia poszukuje argumentów rozumowych na rzecz Boskich odpowiedzi na egzystencjalne pytania. Problematyce tej – jako szczególnie aktualnej i ważnej dla współczesnej cywilizacji – wiele uwagi poświęca w swoich publikacjach i na-uczaniu J. Ratzinger/Benedykt XVI. Uczy, że wiara uwalnia rozum (czyni niezależ-nym, niezideologizowanym), otwiera go na prawdę, której poznanie jest naczelnym celem wszelkiej aktywności naukowej. Istotnym warunkiem teologicznego pozna-nia jest uznanie pierwszeństwa daru, łaski samego Boga, który poprzez swoje słowo i działanie daje się poznać. Ostatecznie ma to sens chrystologiczny: Syn zna Ojca i chce objawić Tajemnicę Boga. Teologia jako scientia fidei ma potencjał, by nadawać działaniom poznawczym charakter relacyjny i holistyczny, a tym sprawiać, że mają one sens wykraczający poza doraźną użyteczność. Wierna Kościołowi teologia służy rozwojowi świata i człowieka w najgłębszym rozumieniu tego słowa – prowadzi ku zbawieniu, spełnieniu w Bogu samym.

Methodology of Fundamental Theology. Demonstratio Christiana

Summary

The article addresses the issue of demonstratio christiana in fundamental theology in three parts. First, traditional grounds for revelation fulfilled in Jesus Christ are demonstrated (1), followed by the contemporary presentation of the Christological treatise (2). Finally, a possibility of presentation of Christological and ecclesiological facts in harmonized categories is suggested (3).

Culture, Literature, Society. Interdisciplinary Character versus Methodology of the Contemporary Theological Research

Summary

Culture, literature and social life are the "living space" of the contemporary man. They can also be "theological loci" (loci theologici), i.e. loci, in which faith can be born, is, or/and disappears. Both Theology and Catholic Social Science, using different methods and in different aspects, investigate these processes and attempt that, through faith, everything which composes everyday life, becomes more understandable for contemporary man.

This paper is a reflection on the contemporary methodology of theological and social research in the context of the interdisciplinary nature of science. Thus, it attempts to answer the question how starting from different premises, Theology, through research of culture, specifically of contemporary art and literature, and Catholic Social Science, through research of the moral condition of social life and drawing inspiration from each other, can and should serve the faith of man in particular conditions and challenges of a fast-changing reality.

The first step of both sciences is an attempt of comprehension: who it is, to whom the Word is directed. These are a specific seismograph registering of all types of "rockbursts" of times and places. The second step is seeing culture, literature and social life in their prophetic function, which consist in "meeting out justice" to time and place, to consciences and people. The third one is searching for the meeting and merging places of the human word and the Word of God. In every step mentioned above there is a creative interaction between Theology and Catholic Social Science.

Postulated in this article the complementarity of Theology and Catholic Social Science gives hope, that contemporary man is able to elaborate uniform and organic conception of knowledge in order to reach inner unity (cf. Fides et ratio, 85).