Idea emergencji w swojej złożonej naukowej postaci została po raz pierwszy sformułowana przez zwolenników brytyjskiego emergentyzmu. Emergentyzm w tej perspektywie był ontologią procesów ewolucyjnych w szerokim sensie, obejmującą relacje pomiędzy różnymi poziomami egzystencji świata. Jednak wraz ze wzrostem popularności tego nurtu zaczęły pojawiać się coraz liczniejsze głosy krytyczne przeciwko tej teorii. Niniejszy artykuł stanowi przegląd argumentów krytycznych skierowanych przeciwko brytyjskiemu emergentyzmowi i ich analizę porównawczą. Omówione zostają prace Stephena C. Peppera, Charlesa Baylisa oraz Waltera Te-rence’a Stace’a, którzy wskazywali na niemożliwość wyjaśnienia emergentnej nowości z perspektywy mechanicystycznego poglądu na świat.

W studium omówiono koncepcję zaangażowanej filozofii ochrony zdrowia; za jej twórcę można uznać Juliana Aleksandrowicza, polskiego lekarza i humanistę. Dyskursywne tło analizy stanowią problemy moralne współczesnego świata, rozwiniętego pod względem ultratechnologicznym oraz informacyjnym. Wyeksponowano potrzebę przewartościowania spuścizny neopozytywistycznej i nowego systemowego projektowania metodologii prozdrowotnej, uwzględniającego ochronę zdrowia na poziomie jednostkowym oraz zaprowadzanie ładu „dobrze stworzonej natury” i pokoju w globalnej społeczności. Według tej koncepcji cel ów osiągnąć można dzięki procesowi integrowania rewolucji naukowo-technicznej z rewolucją humanistyczną, zgodnie z holistyczną interpretacją zdrowia definiowanego w kategoriach emergentnej, dynamicznej i witalnej całości osiąganej jako efekt synergiczny. W modelu filozofii zaangażowanej idea autokreacji przyjmuje wartość „subiektywnego zdrowia”, znajdując przeciwwagę w „zobiektywizowanej chorobie”. Nie pozostaje ona obojętna na etyczny wymiar wyboru życia albo śmierci, określanego w charakterze alternatywy wykluczającej. W studium zastosowano metodę badań jakościowych. Uzasadniono podstawowe tezy filozofii zaangażowanej, ujęte w świetle problemu ochrony.

The aim of the article is presentation and critical analysis of various interpretations of neutral monism (in Bertrand Russell’s version). The subject of the author’s particular interest is the analysis of the main methodological assumptions of neutral monism, which are presented as a method of deriving logical constructions. The article discusses problems inspired by the following questions: What is the declared neutrality of base objects? Is neutral monism a kind of reductionism? Is it an ontological or logical‑epistemological position? What is the place of phenomenal consciousness in the universe of neutral monism? Can neutral monism be reconciled with different versions of emergence theory? Does neutral monism solve the mind‑body problem? Finally, the possibility of non‑standard interpretation of neutral monism is outlined by reference to information theory.