Abstract
The article discusses the case of non‑anthropocentric humanities, analyzed frequently by researchers of various specialties. The paper presents its specificity, main assumptions and postulates. However, the article does not aim to provide a comprehensive and exhaustive overview of all its nuances or aspects, but rather critically addresses its intellectual program. The paper is divided into four parts. Firstly, it presents the basic idea of non‑anthropocentric humanities, exposing the keen interest in it in contemporary scientific discourse. Secondly, it emphasizes the turn to materiality (orientation to things studies), which has taken place within the ‘new’ humanities, and which was caused by the feeling that the current (traditional) way of thinking about the world has come to an end. Thirdly, it shows the methodology of non‑anthropocentric humanities, which rejects the notion that man is the measure of all things. The article points out that this approach does not place man (as the creator of reality) any more in the center of philosophical reflection, as traditional humanities have done, but focuses on various types of objects (i.e. non‑human entities). In the last part – which constitutes the most comprehensive and, at the same time, the critical part of the article – an answer is offered to the question whether the project of non‑anthropocentric humanities can constitute a sensible alternative to the recognition of traditional humanities. The paper proposes a dialectical approach, which allows the post‑humanistic and humanistic perspectives to be treated complementarily, and not antagonistically.
Go to article
Bibliography
Bakke M. (2006), Nieantropocentryczna tożsamość, w: A. Gwóźdź, A. Nieracka-‑Ćwikiel (red.), Media, ciało, pamięć. O współczesnych tożsamościach kulturowych, Warszawa: Instytut im. Adama Mickiewicza, s. 45–57.
Bakke M. (2007), Między nami zwierzętami. O emocjonalnych związkach między ludźmi i innymi zwierzętami, „Teksty Drugie” 1–2, s. 222–234.
Bakke M. (2010), Bio‑transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Barad K. (2012), Posthumanistyczna performatywność. Ku zrozumieniu, jak materia zaczyna mieć znaczenie, przeł. J. Bednarek, w: A. Gajewska (red.), Teorie wywrotowe. Antologia przekładów, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, s. 323–362.
Błaszczyk M. (2020), W pułapce posthumanizmu, „Studia Philosophica Wratislavien-sia” 1, s. 149–153.
Braidotti R. (2009), Podmioty nomadyczne. Ucieleśnienie i różnica seksualna w feminizmie współczesnym, przeł. A. Derra, Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Braidotti R. (2014), Po człowieku, przeł. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Domańska E. (2006), Historie niekonwencjonalne. Refleksja o przeszłości w nowej humanistyce, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Domańska E. (2008), Humanistyka nieantropocentryczna a studia nad rzeczami, „Kultura Współczesna” 3, s. 9–21.
Domańska E., Olsen B. (2008), Wszyscy jesteśmy konstruktywistami, w: J. Kowalewski, W. Piasek, M. Śliwa (red.), Rzeczy i ludzie. Humanistyka wobec materialności, Olsztyn: Instytut Filozofii UWM, s. 83–100.
Gadamer H.G. (2000), Człowiek i język, przeł. K. Michalski, w: H.G. Gadamer, Rozum, słowo, dzieje. Szkice wybrane, przeł. M. Łukasiewicz, K. Michalski, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Gadamer H.G. (2004), Prawda i metoda, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Gajewska G. (2011), Człowiek/zwierzę/roślina/maszyna – perspektywa posthumanis-tyczna, „Studia Europaea Gnesnensia” 4, s. 225–245.
Gajewska G. (2013), O przedmiotach nacechowanych erotycznie z perspektywy studiów nad rzeczami, „Teksty Drugie” 1–2, s. 45–59.
Gajewska G. (2015), O władzy ludzi nad zwierzętami w kulturze zachodniej – perspektywa posthumanistyczna, „Studia Europaea Gnesnensia” 11, s. 213–234.
Gajewska G. (2016), Erotyka sztucznych ciał z perspektywy studiów nad rzeczami, Gniezno: Instytut Kultury Europejskiej UAM.
Haraway D. (2003), Manifest cyborgów. Nauka, technologia i feminizm socjalistyczny lat osiemdziesiątych, przeł. S. Królak, E. Majewska, „Przegląd Filozoficzno-‑Literacki” 1, s. 49–87.
Haraway D. (2008), Zwierzęta laboratoryjne i ich ludzie, przeł. A. Ostolski, „Krytyka Polityczna” 15, s. 102–116.
Heidegger M. (1999), Czym jest metafizyka? Wprowadzenie, przeł. K. Wolicki, w: M. Heidegger, Znaki drogi, przeł. S. Blandzi i in., Warszawa: Spacja, s. 313–327.
Heidegger M. (2009), Podstawowe problemy fenomenologii, przeł. B. Baran, Warszawa: Fundacja Aletheia. Heidegger M. (2010), Bycie i czas, przeł. B. Baran, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
James W. (2009), Pragmatyzm, przeł. W.M. Kozłowski, Warszawa: Hachette.
Jaspers K. (1995), Szyfry transcendencji, przeł. Cz. Piecuch, Toruń: Comer.
Kant I. (2001), Krytyka czystego rozumu, przeł. R. Ingarden, Kęty: Antyk.
Latour B. (1999), Pandora’s Hope. Essays on the Reality of Science Studies, Cambridge – London: Harvard University Press.
Latour B. (2009), Polityka natury. Nauki wkraczają do demokracji, przeł. A. Czarnacka, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Latour B. (2010), Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora‑sieci, przeł. A. Derra, K. Abriszewski, Kraków: Universitas.
Lévinas E. (2002), Całość i nieskończoność, przeł. M. Kowalska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Marcel G. (1987), Dziennik metafizyczny, przeł. E. Wende, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax. Mehlberg H. (1934), Czas fizyczny i pozafizyczny, „Przegląd Filozoficzny” 37, s. 378–384.
Pabjan T. (2005), Czas poza‑fizyczny w filozofii Henryka Mehlberga, „Filozofia Nauki” 3, s. 71–84.
Go to article
en
pl
