Po początkowym wyjaśnieniu i problematyzacji pojęcia sekularyzacji, autor przechodzi do różnych przyczyn procesu sekularyzacji, stwierdzając, że jego siła napędowa ma również chrześcijańskie korzenie. Na tej podstawie zostaje w części trzeciej artykułu przedstawiona i uzasadniona postawa, jaką Kościół powinien zająć wobec sekularyzacji, aby zarówno siebie nieustannie nawracać do Ewangelii Chrystusowej, jak też, aby móc ewangelizować również współczesnych ludzi. Jako jeden z najważniejszych punktów określony zostaje respekt wobec autonomii każdego dzisiejszego człowieka, który jest ściśle związany z uznaniem godności każdej istoty ludzkiej. W ramach wniosków zostają w końcowej części określone konsekwencje, które są pomocne w wyjaśnieniu szeregu kontrowersyjnych pytań wewnątrz Kościoła.

Artykuł poświęcony jest problemowi legitymizacji obecnych w dyskursie Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce wypowiedzi na temat gender i praw reprodukcyjnych z lat 2012–2017. Jego celem jest rekonstrukcja sposobów, w jakie przedstawiciele Kościoła uprawomocniają swoje stanowisko we wspomnianych polach dyskursywnych oraz odpowiedź na pytanie o rolę, jaką pełni wykorzystanie zróżnicowanych legitymizacji o charakterze religijnym i świeckim w kontekście obecności Kościoła w sferze publicznej. Prezentowane dane są wynikiem jakościowej analizy treści dokumentów Konferencji Episkopatu Polski oraz publicznych wypowiedzi polskich biskupów, takich jak: wywiady w mediach, kazania, wystąpienia konferencyjne. W warstwie teoretycznej i metodologicznej artykuł odwołuje się do założeń perspektywy społecznego tworzenia rzeczywistości (Berger i Luckmann), koncepcji dyskursywnego konstruowania legitymizacji (van Leeuwen) oraz założeń SKAD (the Sociology of Knowledge Approach to Discourse).

Artykuł składa się z dwu części. W pierwszej zostało streszczone w języku nieformalnym rozumienie idei Boga wyrażone przez Bogusława Wolniewicza w języku logiki formalnej. Wykazuje się, że podstawą stanowiska Wolniewicza jest antynaturalizm, czyli przekonanie, że przyroda jest fragmentem szerszej rzeczywistości, a człowiek częściowo wykracza poza rzeczywistość przyrodniczą. W drugiej części podjęto próbę uchwycenia intuicji leżących u podstaw Bogusława Wolniewicza idei Boga jako bezosobowej mocy niebędącej Opatrznością. Uzasadnia się, że jest to konsekwencją uwarunkowań charakterologicznych. Uzasadnienie to jest zgodne z Wolniewicza rozumieniem ludzkiego charakteru. W artykule wykorzystano prywatną korespondencję Bogusława Wolniewicza.

Ecclesiologie fondamentale

Sommaire

L’auteur s’interroge dans cet article sur la gense, la nature et la structure méthodologique de l’ecclésiologie fondamentale. Il démontre que l’originalité de cette discipline théologique consiste en l’exploration de la conscience que l’Eglise a d’ellememe sous l’angle de la crédiblité. Cette exploration doit avoir un caractre rationnel et empirico-historique et non confessionnel-dogmatique ou confessionnel-apologetique. A la fin le pére Seweryniak consacre ses réflexions aux modes de l’argumentation dans l’ecclésiologie fondamentale (viae: paradoxae, notarum, historica, aujourd’hui encore: dialogica, communionis, ethica) et ses thmes principaux.

Artykuł jest prezentacją poglądów ukazujących katolickie i ewangelickie stanowisko dotyczące funkcji prymacjalnej Biskupa Rzymu i jego pochodzenia. Kluczowe sformułowanie, które jest osią kontrowersji brzmi iure divino i iure humano, wskazując na boskie albo ludzkie pochodzenie prymatu. Katolicki pogląd wyraża przekonanie, że Jezus Chrystus powołał do istnienia Kościół i wyposażył go w stałe elementy strukturalne: prymat i apostolat. Teza ta jest traktowana jako imperatyw wiary. Oparta jest na tekstach ewangelijnych, które podkreślają pierwszeństwo św. Piotra Apostoła w gronie Dwunastu oraz w pierwotnym Kościele. Eklezjologia katolicka stwierdza, że nie był to tylko osobisty przywilej Piotra ale stały element struktury Kościoła, który na Soborze Watykańskim I otrzymał formalny status dogmatu. Reformacja nie negowała samej funkcji prymacjalnej, ale sposób jej sprawowania oraz jej genezę. Przyjmuje od początku, że jest to element ukształtowany w historycznym rozwoju Kościoła. Dialog ekumeniczny katolicko-luterański wypracował stanowisko zmierzające do tratowania pochodzenia prymatu jako problemu mniej istotnego, na rzecz podkreślania komunijnego wymiaru Kościoła z istotną funkcją jednoczącą i prezentującą na zewnątrz całe chrześcijaństwo. Podstawową przesłanką jej wiarygodności jest oparcie na Ewangelii.

The main aim of this article is to present necessary relations between the Bible (and biblical studies) - understood as a source of theology - and theology. At the beginning the author has shown a wide historical perspective of the main problem, which is changes in the ways of understanding the Bible and theology and relations between them. Than he has said about some modern ways of resolving this difficult problem, mostly from methodological perspective. He included also the reality of the Divine Revelation, the Church and her Tradition.

The Christian laity is called to the ministry of evangelization in the Church and for the Church. In this work, basic ecclesial communities play an important role, because they are forming disciples of Christ and preparing them to bear testimony to the Gos-pel in the world. The communities have been initiated in the Church of South America and are centres of evangelization as a true expression of ecclesial communion (ChL no. 26). They also express the preferential option of the Church for the poor, because they are often created by people deprived of fair access to material goods and live on the margins of society. In the activities of basic ecclesial communities, the poor evan-gelize themselves first, feeding on the Word of God, to make it a source of inspiration for life and action. At that time, the poor are becoming subjects of evangelization, when they recognize the proclamation of the Good News of salvation as their task, not only with words but also through the testimony of life. The transmission of the Gospel occurs in interpersonal encounters in which the attitude of believers in Christ urges people to adopt Christian values and imbue in them the culture created by them.

The article is a topic outline of the theology of the Church’s unity. It shows the spectrum of contemporary reflection on this attribute of the Church mentioned in the Nicene-Con-stantinople Symbol (credo in unam Ecclesiam). The reflection includes biblical categories, especially the idea of koinōnia/communio, emphasizing the Trinitarian basis for unity of the Church, and its concrete means – bonds of unity. Among these means of unity, particular attention is paid to the bond of faith, the sacraments and ecclesiastical governance, nota-bly the universal ministry of Christian unity. Individual Churches (denominations) have different visions of unity, but also these concepts are the subject of ecumenical dialogue. The most recent ecumenical vision on the Church, including its unity, is the document of the World Council of Churches Commission on Faith and Order, Towards a Common Vision of the Church (published in 2013). Christian Churches involved in the contemporary ecumenical dialogue are aware that the unity of the Church is a reality given and set, yet incomplete and imperfect, so to speak “on the way”. In this sense they can express their spero in unam Ecclesiam.

Religia pełni dwie funkcje: społeczną (konsoliduje wyznawców) i osobistą (psychologiczną). W czasach nowożytnych funkcję społeczną religii przejęły ideologie. Taką ideologią był socjalizm. Twórcy marksizmu swą wersję socjalizmu nazwali socjalizmem naukowym, jednak ich wizja biegu historii („od kapitalizmu do komunizmu”) stała się fundamentem nowej religii i nowego kościoła. Autor nazywa je marksleninizmem. Tekst pokazuje podobieństwa Kościoła katolickiego oraz marksleninizmu (kościoła stalinowskiego), a także analogie pomiędzy zakonem jezuitów i „Len-partią” (czyli tzw. partią leninowskiego typu).

Wola Justowska jest od dawna uznawana za najbardziej atrakcyjną dzielnicę willową Krakowa. W roku 1948 przeniesiony tu został z Komorowic Śląskich drewniany kościół z XVI wieku, który w 1978 roku, w niewyjaśnionych okolicznościach spłonął. Został on wkrótce odbudowany, ale w 2002 roku spłonął po raz drugi. Po rozpatrzeniu szeregu różnych koncepcji – w różnych lokalizacjach – w wyniku wyraźnej woli mieszkańców Woli – aby utrzymać dotychczasową formę i położenie kościoła drewnianego, zespół autorski opracował ostateczną wersję projektu – poprzedzoną stosownymi studiami krajobrazowymi. Polega ona na odtworzeniu drewnianego kościoła (w niewielkim zakresie zmodyfikowanego) i posadowieniu go na betonowym tamburze – częściowo osłoniętym od zewnątrz zróżnicowanym ukształtowaniem terenu. Koncepcji tej przyświecała myśl – podobna do idei pierwszej odbudowy spalonego obiektu – pogodzenie formy odtworzonego zabytku z współczesnymi potrzebami parafii.

The article discusses the category of the option for the poor, by answering four key questions: 1) What is the option for the poor?; 2) Who are the poor?; 3) Why the option for the poor?; 4) How to opt? The category of the option for the poor emerged in Latin America at the turn of the 60s and 70s of the twentieth century, as the fruit of an audit of faith and the personal, communitarian, social and ecclesial life . The author defines the category according to the teaching of the bishops (Medellin and Puebla), to John Paul II and Latin-American theologians . He highlights the need for clarifying the meaning of poverty and the poor, specifically of the current theological understanding of these concepts . He then describes main theological reasons of the option for the poor: God’s plan of salvation; the theology of creation; human dignity; the mystery of sin; the phenomenon of poverty as a place of proving the fundamental statements about God and Jesus Christ; an ecclesiological significance of the option for the poor. In the last part of the paper the author quotes the Polish translation of the so-called The Pact of St. Domitilla Catacombs, which illustrates one of more promising ways of implementing that option in both personal and ecclesial life.

Das Vernunftelement, das dem Glauben zugeordnet ist, den Glauben auch sucht, ist gegenwärtig – zwar nicht so deutlich, wie es früher war – ausschließlich in der philosophie präsent. Denn gegenwärtig beeinfusst dieses element den Glauben von den unterschiedlichen Bereichen der allgemein dominierenden Wissenschaften her. Die neueste Geschichte des Verhältnisses zwischen kirche und Wissenschaft ist durch kongresse, Symposien und tagungen, die einen interdisziplinären charakter haben, geschrieben. In den Begegnungen bemühen sich theologen im gemeinsamen Gespräch mit den repräsentanten der Human- und naturwissenschaften um größere Harmonie zwischen den jeweiligen Wissenschaften. Die Absicht des Artikels ist die Analyse der Verlautbarungen der kirchlichen Lehre von papst pius iX (1792–1878) bis zum papst Benedikt XVi (*1927). Besonderes werden die Ansprachen des papstes Johannes paul ii (1920–2005) an die Mitglieder der päpstlichen Akademie zum thema: im Verhältnis der kirche zu Wissenschaft bzw. naturwissenschaft analysiert. Solche interesse seitens des kirchlichen Lehramtes spricht die Anfrage der profanem Wissenschaften, die neben ihren ständigen Spezialisierungen auch für die Weisheitsdimensionen der wissenschaftlichen forschungen offen bleiben. Das Verfahren bewegt sich in drei Schritten. Zuerst wird die unmöglichkeit eines Widerspruchs zwischen christlichen Glauben und Wissenschaft dargestellt (1). Dann wird auf das fundament für die Gespräche zwischen kirche und Wissenschaft – die gegenseitige Anerkennung der Autonomie zwischen der irdischen und ewigen Ordnung – hingewiesen (2). Zum Abschluss werden nachkonziliare Dokumente, die auf die kooperation zwischen kirche und Wissenschaft hinweisen, analisiert. Als resultat wurde nachgewiesen, dass die kirchliche Lehre eindeutig auf eine evolution der Öffnung der kirche auf Wissenschaft zeigt. Die nachkonziliare Dokumente weisen nicht nur auch auf eine Möglichkeit und notwendigkeit der Zusammenarbeit zwischen kirche und Wissenschaft, sondern auch beschreiben einige Bedingungen dieser kooperation. Es geht in dieser kooperation in ersten Linie um die Suche nach der Wahrheit und gegenseitiges erkennen.

Rocznica 500-lecia Reformacji dla Kościoła prawosławnego nie stanowi szczególnego powodu do radości, ponieważ stanowi kolejny podział w Kościele – powiedział metropolita Hilarion (Ałfiejew). Pomimo że dotyczyła ona relacji Lutra i Kościoła zachodniego, jej odniesieniem stał się Kościół prawosławny, w którym Luter doszukiwał się pierwotnej nauki i eklezjologii. Dowodem tego była dysputa lipska, podczas której prymat, liturgikę, strukturę Kościoła, naukę o usprawiedliwieniu i czyśćcu Luter konfrontował z nauką Kościoła prawosławnego. Skoro Luter widział w prawosławiu osnowę dla swojej reformy, dlaczego nie zdecydował się na konwersję do Kościoła wschodniego? Karmires, podkreślając dużą znajomość prawosławia przez Lutra, twierdzi jednak, iż miała ona jedynie powierzchowny charakter, której brakowało empirycznego poznania. Konkluduje ponadto, że Luter ani nie chciał, ani nie mógł przyjąć prawosławia ze względu na swoje przywiązanie do mentalności Kościoła zachodniego, a także teologii scholastycznej.

Artykuł podejmuje kwestię przenikania się dyskursów o homoseksualności z osobistym doświadczeniem osób, które rozpoznają w sobie pragnienie homoerotyczne. Dotyczy on mężczyzn, którzy zdecydowali się na formację kapłańską, a później odstąpili od studiów seminaryjnych i dziś deklarują się jako homoseksualni lub biseksualni, w większości jako rzymscy katolicy. Pokazuje, że mężczyźni ci na etapie przystępowania do formacji i w jej trakcie ulegali nie tylko wyobrażeniom o homoseksualności kształtowanym przez Kościół rzymskokatolicki, ale także wyobrażeniom obecnym w szerszej przestrzeni dyskursywnej, które w Polsce ostatnich dekad dynamicznie się zmieniały. Związane z seksualnością samorozumienie uczestników badań wchodziło zatem w różne, specyficzne dla danego momentu historycznego, związki z odczuwanym przez nich powołaniem i funkcjonowaniem w społeczności seminaryjnej.

The present overview of current Christian-Jewish dialogue shape firstly specifes the dialogue and its partners concept meaning applied to the relations between religious societies. It draws our attention to the polarisations within the Christianity and Judaism as well as to the differencies in dialogue advancement between bodies keeping the dialogue and the general public. It points out the different motivation prompting Jews and Christians to keep the dialogue and the infuence of this on understanding the sense, the choice of its representatives and the theme of the dialogue.

The deepening mutual cognition along with the growing awareness of both; chances and limits of consensus in the dialogue, are indicated among the previous achievements. From the side of the catholic church, irreversible will of the dialogue along with the appropriate directions of doctrinal clarifcations of the Church Teaching are strongly emphasized.

The theological questions are raised that on the Christian side develop from the acknowledgment of irremovability of the covenant between God and Israel. The questions refer to the contemporary situation and the eschatological perspective of existence of two communities considering themselves as continuation of the covenant between God and Abraham, as well as their relation towards Israel Land. The article at its conclusion stipulates the deepening of the awareness of the mystery whenever resuming the religious topics in the dialogue.

The purpose of the article is to systematize the main issues related to the encounter of Christianity with Latin American cultures. The study is based on both Latin American theological publications and various documents of the Roman Catholic Church. In the first part the problem of Christianity’s encounter with cultures of this region from historic perspective is discussed by pointing out to its negative, ambiguous and positive aspects. The second part is devoted to classification of culture circles, significant from the point of view of evangelization and inculturation (cultures of urban agglomeration, rural regions, Indian and Afro-Latin American cultures, poverty, elites, cyber culture and popular culture). In the final section we paid attention to the issue of up-coming culture and its trends (modernism and postmodernism, secularism, socio-political ideologies, the role of mass media, the tensions between globalization process and appreciation of local traditions).