Przedmiotem badań niniejszego artykułu jest wizja tożsamości osoby w świetle postmodernizmu w konfrontacji z chrześcijańską, personalistyczną wizją osoby. Osoba w perspektywie postmodernizmu pozbawiona jest natury i transcendentnego sensu istnienia. Tożsamość osoby pojmowana jest jako względna, płynna. Nie jest ona pojmowana jako coś trwałego, stabilnego, immanentnego i uniwersalnego. Tożsamość osoby w perspektywie personalistycznej jest wypadkową niepodważalnej pewności odnośnie do jej podmiotowości. Jest ona cechą obiektywną, trwałą, uniwersalną, konstytutywną dla osoby, istniejącą bez względu na okoliczności. Perspektywa personalistyczna, chrześcijańska pozwala dostrzec pełnię istnienia człowieka, bogactwo jego wymiarów duchowych, czego nie gwarantuje tożsamość pojmowana postmodernistycznie. Tylko w perspektywie ontologicznej można odnaleźć fundament niepowtarzalności, odrębności i ostatecznego ukonstytuowania osoby.

Według ks. prof. Czesława S. Bartnika zakresy wiary i kultury są analogiczne do fenomenu ludzkiego. U początku jest osoba indywidualna – a zatem i wiara oraz kultura indywidualna (mikrokultura); następnie jawi się konkretna społeczność, a z nią również i kultura wspólna (makrokultura) oraz wiara wspólnotowa. Zwykle kulturę rozumie się jako działanie sprawiające, że człowiek staje się bardziej człowiekiem (aspekt czynny kultury). Według personalizmu Bartnika należy również dodać stronę doznaniową, wszelką recepcję świata (aspekt bierny kultury). Te same wymiary można dostrzec w doświadczeniu wiary (czynny i bierny). Pomiędzy wiarą (religią) a kulturą istnieje relacja zwrotna: religia określa kulturę, a kultura określa religię (przy czym kultura jest w człowieku „wcześniej” niż religia). Artykuł ukazuje, że obie stanowią swego rodzaju diadę, która prowadzi ku personalizacji człowieka (współcześnie stale zagrożonego niewiarą i antykulturą – depersonalizacją). Diada kultura–wiara podlega prawom historii i w jej trakcie może przyjmować różne formy. Dawne kultury były niemal w całości budowane na wierze naturalnej w Boga, choć miały one również i fragment ateistyczny. Obecnie mamy już epokę kultury zmierzającej do przybrania postaci absolutnie ateistycznej, ale i ona nie istnieje bez formy religijnej (czy też pseudoreligijnej). Diada kultura–wiara nie ulega więc nigdy rozbiciu.

Celem artykułu jest krytyczna analiza Strawsonowskiej koncepcji pierwotności logicznej pojęcia osoby, zawartej w trzecim rozdziale Indywiduów. Wskazuje się na problemy związane z rozróżnieniem na M-orzeczniki i P-orzeczniki, pokazuje różne sposoby rozumienia pierwotności pojęcia osoby, dowodzi luk w argumentacji Strawsona i wątpliwego potencjału analizowanej teorii do rozstrzygania podstawowych problemów z zakresu filozofii umysłu. Zostają zaproponowane sposoby poradzenia sobie z niektórymi z przedstawionych trudności, ale nie ze wszystkimi.

For every highest spiritual matter, there is a corresponding key on the keyboard of the body.

Zofia Nałkowska,

“Count Emil”

Prolonged stays in extreme living and working conditions at Antarctic stations can result in both negative psychological manifestations and possible positive, salutogenic effects. The aim of this study was to check an assumption about existing salutogenic outcomes and their personality predictors in expeditioners who participated in year-long expeditions. We examined 62 expeditioners who participated in expeditions to the Ukrainian Antarctic Akademik Vernadsky station between 1996 and 2021, including 59 men and three women aged 27 to 68 years. We used the Posttraumatic Growth Inventory—Expanded, the General Self-Efficacy Scale, the Eysenck Personality Questionnaire, the Sixteen Personality Factor Questionnaire and the Professional Hardiness Questionnaire. The majority of expeditioners (55–71%, on various grounds) recorded personal growth following Antarctic deployment, at a level from moderate to high. Based on personality characteristics diagnosed in the abovementioned questionnaires, we created an informative prognostic model explaining 30–45% of the variation in several indicators of expeditioners’ post-expedition growth. The most important predictors of expeditioners’ post-expedition growth were indicators of professional hardiness. Our findings provide additional opportunities to improve psychological evaluation and training for Antarctic expedition personnel.

Psychodrama jest metodą terapii i rozwoju osobistego, która silnie angażuje – prócz intelektu – ciało i emocje. Często korzysta z symboli i metafor, bazując na naturalnej skłonności do zabawy, jednocześnie wyzwala spontaniczność i kreatywność. Została stworzona przez Jakuba Morena na początku dwudziestego wieku. Przez długi czas ulegała modyfikowaniu. Rozwój psychodramy przyczynił się do dostosowania jej narzędzi do różnych potrzeb i sytuacji grupowych. Dziś jest szeroko stosowana w psychoterapii, rozwoju osobistym, biznesie, a także w edukacji. Celem prezentowanego opracowania jest ukazanie użyteczności psychodramy jako narzędzia sprzyjającego (z)rozumieniu niepełnosprawności przez osoby (nie)pełnosprawne (tj. rozumienie niepełnosprawności przez osoby pełnosprawne, ale także – zrozumienie swoich ograniczeń przez osoby niepełnosprawne). Zamierzeniem pośrednim jest przedstawienie ogólnych założeń psychodramy oraz korzyści płynących z wykorzystania jej technik dla rozwoju między innymi: nauczycieli, terapeutów, wychowawców lub innych osób pracujących z osobami niepełnosprawnymi intelektualnie – słuchaczy studiów podyplomowych pedagogiki specjalnej w zakresie oligofrenopedagogiki.

While personality is strongly related to experienced emotions, few studies examined the role of personality traits on affective forecasting. In the present study, we investigated the relationships between extraversion and neuroticism personality traits and affective predictions about academic performance. Participants were asked to predict their emotional reactions two months before they will get their results for one important exam. At the same time, personality was assessed with the Big Five Inventory. All the participants were contacted by a text message eight hours after that the results were available, and they were requested to rate their experienced affective state. Results show moderate negative correlations between neuroticism and both predicted and experienced feelings, and that extraversion exhibits a weak positive correlation with predicted feelings, but not with experienced feelings. Taken together, these findings confirm that extraversion and neuroticism shape emotional forecasts, and suggest that affective forecasting interventions based on personality could probably enhance their efficiencies.

Artykuł rozważa dwa pytania: po pierwsze, jaki jest charakter metafizycznego rozumienia osoby przez Petera Strawsona w świetle bliskości jego sposobu uprawiania filozofii zarówno do metafizycznej tradycji Arystotelesa, jak i ontologicznej tradycji Kanta, po drugie, jakie jest największe wyzwanie strawsonowskiego wyboru antropologicznego zawartego w postulacie pierwotności pojęcia osoby ludzkiej. Dyskusja rozumienia metafizyki zawarta zarówno w Individuals, jak i w innych tekstach Strawsona prowadzi do konstatacji, że chociaż w sensie ogólnym oksfordzki uczony jest związany z kantowskim odniesieniem do schematu pojęciowego i jego wpływu na nasze rozumienie świata, to w przypadku definicji człowieka jako osoby Strawson w jednoznaczny sposób nawiązuje do philosophia perennis, czego przykładem jest odniesienie do cielesności oraz czasoprzestrzenności ludzkiego bytu, manifestujące się w uznaniu ontologicznego pierwszeństwa rzeczywistości partykulariów przed rzeczywistością czysto mentalną. Tym samym, największym wyzwaniem dla rozumienia człowieka w świetle konstytucji duchowo-cielesnej jawi się u Strawsona kartezjańska aporia antropologiczna. Efektem analizy zawartej w artykule jest stwierdzenie próby rozwiązania przez Strawsona aporii braku komunikacji między świadomością a cielesnością poprzez szczególne ujęcie stosunku między ciałem a świadomością, które wykracza poza założoną przez Kartezjusza ontologię fundamentalnej różnicy między res cogitans i res extensa. Strawson proponuje uznanie ich jednoczesnej istotności, nie proponując jednak żadnego nowego rozwiązania ontologicznego porównywalnego, dla przykładu, z zaproponowanym przez H.E. Hengstenberga personalizmem konstytucji osoby ludzkiej z trzech (Geist – Leib – Existenzprinzip), a nie z wykluczających się dwóch (Geist – Leib) elementów.

W artykule konfrontuję koncepcję osoby Petera Strawsona z koncepcją osoby Paula Ricoeura, traktując je jako reprezentatywne ilustracje podejścia semantyczno-ontologicznego i pragmatyczno-egzystencjalnego (lub hermeneutycznego) zarazem do problemu języka i do problemu bytu zwanego osobą. Zaznaczam różnice między tymi podejściami, ale wskazuję także na ich punkty wspólne. Zgodnie z przedstawioną interpretacją, Ricoeur w swojej próbie przezwyciężenia ograniczeń semantycznej teorii osoby rozwija i uwypukla wątki, które w sposób marginalny były obecne już w teorii Strawsona, a skądinąd docenia znaczenie tych, które w tej teorii były pierwszoplanowe, chociaż je relatywizuje. Stosunek Ricoeura do Strawsona pokazuje złożoną relację między tzw. filozofią kontynentalną i tzw. filozofią analityczną.

Roger Scruton repudiates the idea that civil liberty is a natural and unconditionally desirable state of citizenry, while subjection is something degrading and unnatural. He characterizes the conservative political system as a ‘rule by institutions’ supported by a theory of nature and a theory describing the functioning of institutions. National politics results from operations of social and political institutions which have grown out of traditional arrangements, respect raison d’État, and are governed by offices. The author argues that this is a sound interpretation of essential political arrangements, if it can solve the problem of political reconstruction after a period of decline or disintegration. As a matter of fact Scruton offers such a solution in his analysis of various forms of liberalism, one of which he seems to identify with conservatism.

Irritable bowel syndrome (IBS) is a chronic functional gastrointestinal disorder diagnosed on the basis of Rome IV criteria. Stress is an important contributor to the development of IBS symptoms, while personality, perceived self-efficacy, resilience, and coping strategies may be indirectly involved in the modulation of the body’s response to various stressors. The aim of this study was to assess the effect of selected personality traits and stress with IBS symptoms. We enrolled 129 participants (59 men and 70 women) aged from 18 to 61 years. The study group included 94 patients with IBS, while the control group comprised 35 participants without a diagnosed psychoso-matic disorder and chronic comorbidities. Participants were assessed using a self-designed questionnaire as well as the Coping Inventory for Stressful Situations, NEO-Five Factor Inventory, 25-item Resilience Coping Scale (Skala Pomiaru Prężności — SPP-25), and General Self-Efficacy Scale. We observed a significant effect of personality, perceived self-efficacy, resilience, and coping strategies in patients with IBS. Moreover, stress was shown to be associated with disease severity, while the type of a coping strategy was related to the frequency of symptoms. The groups differed in terms of personality traits such as resilience, self-efficacy, extraversion, and neuroticism. Our study confirms the significant effect of personality traits and coping strategies in patients with IBS.

The article’s subject discusses Stefan Wyszyński’s personalist concept of Christians’ involvement in culture. In this context, the author’s attention was drawn to how the extent to which a personalist’s main assumptions may constitute to the basis for shaping culture, especially when regarding contemporary cultural reality. The analysis of culture carried out in the above article presents the discussed issues regarding a calling addressed to every human being. Placing it with the “realities of earthly life” emphasizes that in creative cultural activity, one should see the proper way of realizing the fullness of the human personality in the temporal and supernatural dimensions. Moreover, highlighting such elements as the human person, family, Nation, state, the international community, culture, economy, and politics understood in an integral way, as well as the Church proclaiming the universal message of salvation, the personalist concept of culture displays a praxeological character, rooted in a particular human existence and oriented towards the creative-redeeming dimension of human life.

Autor jako dawny uczeń tytułowego bohatera artykułu i jego czołowy współpracownik przy wykonywaniu różnorodnych prac twórczych, przytacza wspomnienia i analizę osobowości prof. J. Tadeusza Gawłowskiego. Artykuł posiada obiektywne i oficjalne cechy kronikarskie, a jednocześnie wprowadza Czytelnika w bardziej osobiste tajniki wybitnego architekta, nauczyciela akademickiego – a zarazem barwnego i życzliwego człowieka. Artykuł stanowi zarówno materiał naukowy, biogram, jak też żywe przypomnienie ważnej postaci z pocztu architektów polskich, związanego po części ale walnie, z Krakowem. Przy okazji jubileuszu 70-lecia Politechniki Krakowskiej, cennym jest bowiem ukazanie jej wybitnego pracownika, który dzielił swą aktywność także na potrzeby trzech innych, znaczących uczelni.

Profesor architekt Juliusz Żórawski był dla autora artykułu czołowym autorytetem w okresie studiów i asystentury. Autor, na szerszym tle zdarzeń swojego życia, rysuje portret owego mentora, w aspektach: kreatywnego projektowania nowoczesnego, myślenia, głoszenia i pisania o architekturze - zwłaszcza w zakresie formy. Nauczyciela i ucznia łączyły podobne zainteresowania, np. wypowiadanie się poprzez rysunek odręczny, oraz wrażliwość na krajobraz, taki jak przykład Tatry. Dlatego, mimo iż Żórawski był raczej radykalnym modernistą – architektem abstrakcji, autor artykułu zawdzięcza mu swoją postawę bliższą kontekstualizmu, i twórczej – bardziej „gorącej” ekspresji, a przede wszystkim pasję do architektury i jej tworzenia..

The content of the study focuses on the issue of the right to work of persons with disabilities from the point of view of the provisions of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities adopted by the General Assembly of United Nations in 2006. The article discusses the formal elements of the national system supporting the professional activity of this group of people. The author also presents opinions of various entities, independent of state authorities, on the compatibility of solutions adopted in our country with the philosophy of the Convention.

Avatars are virtual representations of virtual world users. Creating a virtual representation can be considered an important element of the self-esteem formation process in modern adolescents. As previous research suggests, the similarity level between an avatar and its creator is related to the latter’s self-esteem. However, previous studies were limited by small and unrepresentative samples, which creates difficulties in generalizing the results. Moreover the studies usually did not include adolescents. This study aims to investigate possible predictors of adolescent–avatar similarity (AAS), in particular global self-esteem, which develops in adolescence. In addition to self-esteem, the importance of personality and gender was also examined. 130 high school students played the Characterium computer game, which was designed for this project. The participants also completed measures of global self-esteem and personality and explained why they had created such avatars. In order to test the research hypotheses, hierarchical regression analyses were performed. No relationship was found between adolescents’ global self-esteem and AAS; however extraversion and gender were significant predictors of adolescent–avatar similarity. Due to the limited number of studies in adolescents, we discuss our results based on the results of adults. The lack of verification of the first hypothesis may be due to the fact that adolescents use avatars to experiment with their own identity, regardless of their self-esteem. This suggests that they use avatars for a different purpose than adults (who want to boost their self-esteem). We discuss gender and personality results in terms of gender and personalty differences in (adult) players. Additionally we propose a hypothesis of cognitive overload (for adolescent extroverts).

We define the need for sense-making as the desire to find reliable connections between the objects, situations, and relationships that people encounter. We have proposed and tested that there are possible individual differences in the need for sense-making and that these individual differences are insightful in characterizing individuals and their behaviors. A correlational study (N = 229) showed that need for sense-making was positively related to self-esteem, extroversion, conscientiousness, openness, and sense of control. Additionally, a higher need for sense-making was associated with greater perception of it as an important part of people’s identity. Thus, need for sense-making is relevant to understanding individual differences and can furthermore comprise a significant element of people’s identity. These results break new ground in the study of individual differences in the need for sense-making and can be of great importance in work and organizational psychology.

In Old English dual personal pronouns constituted a small but significant pocket of its inflectional morphology. Their disappearance in Middle English is usually taken as evidence for their marginal and tenuous status already in the preceding centuries. They are seen as optional, poetic, and unpredictable. It is the argument of this paper on the basis of the evidence of the Old English Genesis that these claims warrant a careful revision as – at least in this one poem – there is nothing random or irregular about their use.

Cel artykułu został określony w dwu postawionych w tytule pytaniach odniesionych do badań Romana Ingardena: 1. Co stanowi o specyfice i unikatowości systemu poznawczego? 2. Czy odpowiedź Ingardena da się obronić w świetle dzisiejszych tendencji naturalistycznych? W odpowiedzi na pierwsze pytanie wskazana została wielowymiarowa struktura bytu ludzkiego, umożliwiająca dostęp do sfery wartości. W aspekcie aksjologiczno-ontologicznym podkreślona została moc twórcza człowieka w wytwarzaniu nowych dziedzin bytowych. W aspekcie epistemologiczno-ontologicznym pokazano trzy wymiary tej struktury, stanowiącej skorelowane ze sobą, względnie izolowane systemy: cielesny, świadomości i psyché (umysłu). W odpowiedzi na drugie pytanie, rozważane w odniesieniu do zagadnienia procesów informacyjnych oraz samowiedzy, pokazana została przyjęta przez Ingardena strategia badawcza, bazująca na badaniach ontologicznych (nieredukcjonistyczna i w tym sensie antynaturalistyczna), lecz pozwalająca w pewnych aspektach na uzgodnienia z dzisiejszym podejściem naturalistycznym, oferowanym w kontekście badań neurokognitywistyki.

Pedagogika nie jest nauką autonomiczną, niezależną teoriopoznawczo i metodologicznie od innych nauk. Zarówno przedmiot – człowiek, metoda – określony sposób wyjaśniania i uzasadniania kluczowych twierdzeń, jak i cel – pełnia życia osobowego człowieka, nie są formułowane bez filozoficznego, zwłaszcza antropologicznego odniesienia. Każda z istniejących koncepcji pedagogicznych w naturalny sposób zakłada określoną wizję świata i człowieka, która pozostaje poza zakresem kompetencji pedagogiki. Pedagogika ją jedynie zakłada, czyni punktem wyjścia dla dalszego dyskursu w obszarze swoich badań. Wynika z tego, że pedagogika nie jest nauką autonomiczną wobec filozofii. Pedagog musi zatem być świadomy tego, jaka to filozofia i czy spełnia ona kryteria racjonalności i sensowności dyskursu naukowego. W obliczu współczesnego zamętu myślenia o człowieku, określanego mianem „błędu antropologicznego”, szczególnie w konfrontacji z dynamicznie rozprzestrzeniającą się ideologią tzw. multikulturalizmu, głoszącego równoprawność różnych antropologii i różnych teorii wychowania, zaznacza się pilna potrzeba przypomnienia i krytycznego odbudowania tradycji pedagogiki personalistycznej. Wychowanie winno być zakotwiczone w etyce jako teorii moralności i rozumiane jako aktualizacja potencjału człowieka w perspektywie „bycia-dla-drugiego”. Aktualizacji domaga się cała natura ludzka, a więc życie biologiczne, popędowo-zmysłowe, a nade wszystko intelektualno-wolitywne.

One of the oldest ways of showing the practical realization of a call to holiness is the imitation of Christ. In the past this idea, with additional role models included, was also used in the moral theological refection on human development and sanctifcation. However, those attempts found it diffcult to defne the subject of imitation as well as imitation itself. Also today, with some reservations, the idea of imitation can be used for a methodical presentation of the Christian vocation to holiness and of concrete ways how this vocation can be realized. When taken together with the biblical category of the vocation and of the gift, this idea allows to present Christian moral life in a synthetic way and can be the reference point for specifc moral obligations. However, when using the category of imitation in the correct presentation of a call to holiness, correct terms are needed as well as an understanding of the vocation as found in Revelation and in particular and modern behavioural sciences. Such a presentation would emphasize important features of Christian morality, especially its religious, personalistic and social character, and would manifest misconceptions of both extreme autonomy and extreme heteronomy.

Populizm jest tu rozumiany zgodnie z szeroko akceptowaną definicją C. Mudde jako paraideologia zawierająca dwa komponenty, antyelityzm i suwerenność społeczeństwa (ludu). Wyraża się w formie społecznych ruchów, specyficznych formach prowadzonej polityki, która podtrzymuje lub inspiruje społeczne konflikty, a zarazem ma podobać się klasie ludowej. Polityką kieruje charyzmatyczny przywódca, który uzyskuje legitymacje w drodze wyborów, ale warunki konkurencji wyborczej są w różny sposób modyfikowane, aby zapewnić sukces partii populistycznej i jej szefa. W artykule omawiane są wyniki badań psychologicznych, które dotyczą psychologicznych uwarunkowań postaw populistycznych. Dotyczą one emocjonalno-motywacyjnego i kognitywnego funkcjonowania osób akceptujących paraideologię populizmu i populistyczną władzę. Omawiana jest także geneza populizmu, która wiąże się z pewnymi ważnymi defektami liberalnych demokracji.

The article analyzes the letters of L. Dobychin from 1924-1936. It reveals the main characteristics of the images of the author and the addressee, explicit and implicit forms of the author’s self-expression, the author’s epistolary intentions. The article shows that for Dobychin letters are not only external, but also internal representant of a personality, the most important way of formation of the image of “I” in its subjective and objective significance. The uniqueness of the author’s epistolary personality is determined by absolute sincerity and uncompromising judgment, etiquette pedantry, the combination of ironic and sentimental intonations, acute experience of his relations with the world and people, idealization of writerly status, orientation to the ideal norm both in aesthetic and in behavioral sense. The image of the addressee of the letters is partly mythologized and determined by the type of relationship between the correspondents and the role chosen by the addressee. The variations of the author’s “ego” and the change of the addressees’ role functions provide an expansion of the semantic and aesthetic potential of the image of the addressee and the correspondence as a whole.

The article substantiates the importance of using an interdisciplinary approach to the study of language personality. A variety of scientific concepts about the content, level model and structural‑component composition of the linguistic persona are demonstrated; information on the formation of this phenomenon in the field of related humanities, in particular in the relationship of linguistics, literature, psycholinguistics, psychology, medicine. Within the framework of psycholinguistics, classifications of language personality depending on normative or specific speech are distinguished. Traced is the migration of the term ‘accentuation’ from medicine to linguistics.