Zarówno H. Bergson, jak i G. Milhaud dokonują radykalnej krytyki koncepcji uniwersalnego determinizmu, gdyż uważają, że umysł jest w stanie działać w sposób wolny i twórczy. W moim artykule staram się zanalizować, w jakim stopniu ich argumenty, które mają na celu wykazanie tej autonomiczności, są zbieżne. Próbuję również ustalić, czy opowiedzenie się za wolnością aktów umysłowych prowadzi obu filozofów, po pierwsze, do tych samych wniosków odnośnie do zakresu poznawczego intelektu, oraz po drugie, do nadania podobnego statusu poznaniu naukowemu.