Wyniki wyszukiwania

Filtruj wyniki

  • Czasopisma
  • Autorzy
  • Słowa kluczowe
  • Data
  • Typ

Wyniki wyszukiwania

Wyników: 53
Wyników na stronie: 25 50 75
Sortuj wg:

Abstrakt

W artykule analizuję Elzenberga koncepcję wartości ujemnej w świetle jego aksjologii. Ukazuję konsekwencje teorii Elzenberga, przedstawiam jej zalety i wady. Te ostatnie staram się zminimalizować, dokonując – w duchu Elzenberga – uzupełnień oryginalnej koncepcji. W ostatniej części artykułu pokazuję, jak można stworzyć jednolitą teorię wartości ujemnej – i wartości w ogóle – która obejmowałaby zarówno wartości perfekcyjne, jak też wartości utylitarne, a także uwzględniała stopniowalność cech.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Andrzej Stępnik
ORCID: ORCID

Abstrakt

Autor definiuje pojęcie kultury przez odniesienie do szczególnej kategorii znaczeń normatywnych, czyli wartości. System wartości zorganizowany jest wokół trzech wartości najbardziej ogólnych i fundamentalnych: prawdy, dobra i piękna. Odpowiednio mówić można o trzech domenach kultury: kulturze poznawczej, kulturze moralnej i kulturze estetycznej. Desygnatami kultury poznawczej są przekonania, poglądy, opinie podzielane przez członków społeczeństwa. Desygnatami kultury moralnej są relacje łączące jednostki w przestrzeni międzyludzkiej. Desygnatami kultury estetycznej są szczególnego typu wytwory należące do sztuki artystycznej lub użytkowej. Podobieństwo wartości w każdym z tych trzech obszarów stanowi silny czynnik wytwarzający więzi społeczne i wspólnoty, a także tożsamości społeczne. Kultura jest fundamentem żywej i bogatej tkanki społecznej, społeczeństwa obywatelskiego.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Piotr Sztompka

Abstrakt

Roman Ingarden w Książeczce o człowieku trzykrotnie używa określenia „tragiczny” w odniesieniu do człowieka. W artykule podejmuję analizę rozumienia tragizmu przez Ingardena. Wskazuję takie jego rodzaje, jak tragizm wewnętrznego rozdarcia, tragizm nieustannego zmagania, tragizm niespełnienia, tragizm przemijania i tragizm winy. Cechą wszystkich rodzajów Ingardenowskiego tragizmu okazuje się samotność aksjologiczna.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Bożena Listkowska
1

  1. Uniwersytet Kazimierza Wielkiego, Instytut Filozofii, ul. Ogińskiego 16, 85-092 Bydgoszcz

Abstrakt

Henryk Elzenberg należy do najoryginalniejszych dwudziestowiecznych polskich myślicieli. Mniej znany za granicą niż Kołakowski czy Ingarden, miał za życia wiernych admiratorów i krąg starannie dobranych uczniów; jednym z nich był młody Zbigniew Herbert. Filozofia Elzenberga, asystematyczna, bardzo osobista i prezentowana w tekstach mających nieraz walory literackie (jego główne dzieło jest rodzajem filozoficznego dziennika prowadzonego przez ponad pół wieku), może być interpretowana na wiele sposobów. Autor artykułu usiłuje uchwycić jej ideę przewodnią i usytuować ją zarówno w kontekście specyficznie polskim, jak i w kontekście kultury współczesnej w ogóle. Utrzymuje, iż Elzenberg był przeświadczony o nieuchronności konfliktu między uduchowioną jednostką a społeczeństwem, jako że tylko jednostka może być nosicielem wartości wyższych. Oznacza to, że historia, będąca domeną walczących ze sobą wspólnot, na zawsze pozostać musi sferą absurdu i immoralizmu; najlepszym wyjściem dla wyrafinowanej jednostki jest więc życie aspołeczne, nastawione na moralne i intelektualne doskonalenie się. Stanowisko takie jest czymś wyjątkowym w kontekście kultury polskiej, zawsze ceniącej życie aktywne i podporządkowującej jednostkę celom wspólnoty. Co więcej, jest ono cennym ewenementem w kontekście współczesnego Zachodu, pozostającego we władzy kolektywistycznych w istocie ideologii, takich jak neoliberalizm (!) czy wszelkiego rodzaju dyskursy tożsamości.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Sławomir Mazurek

Abstrakt

The article presents the ideas of flexible design in the construction sector. Flexibility in the construction sector was discussed and defined between typical and flexible approaches to design. The idea applied during the economic effectiveness analysis of construction projects was introduced. The issue of flexibility was discussed based on the example of construction of a sports facility - The National Stadium in Warsaw. An effectiveness analysis was applied for variant solutions.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

M. Kośmieja
J. Pasławski
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Schody terenowe są obiektami architektury krajobrazu kształtującymi charakter przestrzeni. Omówione tu badania prezentują w bliższym ujęciu historyczne schody w otoczeniu wpisanego na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO Zamku w Budzie. Jako pierwsze przeanalizowano dominujące efekty przestrzenne, widoki, punkty formalnie ważne i motywy dostrzegane podczas korzystania ze schodów. Jako drugą — na podstawie kryteriów, takich jak skala, materiały, wielkość, jakość przyległych terenów zieleni itp. — sformułowano macierz oceny. Celem pracy jest przedstawienie dowodów na potencjał schodów terenowych do wpływania na otwarte przestrzenie i widoki w historycznych środowiskach miejskich.
Przejdź do artykułu

Bibliografia

Budapest (1786–1794) — A budai vár helyszínrajza [Survey map of Buda Castle], https://maps.arcanum.com/hu/browse/city/budapest/, (accessed: 3.05.2021).
Budapest (1837) — Pest-Buda–Óbuda áttekintő térképe a jelentős középületek rajzával és látképekkel /Vasquez/ [A general map of Pest-Buda-Óbuda with the main public buildings and views /Vasquez/], https://maps.arcanum.com/hu/browse/city/budapest, (accessed: 3.05.2021).
Budapest (1867–1873) – Pest és Buda kataszteri térképsorozata az 1872–1920 közötti változások utólagos jelölésével [A series of cadastral maps of Pest and Buda with later notes of the changes between 1872–1920], https://maps.arcanum.com/hu/browse/city/budapest/, (accessed: 3.05.2021).
Budapest (1874-1917) — Buda belterületének kataszteri térképsorozata, az 1871 és 1920-as évek közötti út- és ingatlan-kiterjedések feltüntetésével [A series of cadastral maps of the inner parts of Buda, depicting the plot boundaries between 1871 and 1920], https://maps.arcanum.com/hu/browse/city/budapest/, (accessed: 3.05.2021).
Cane, P.S. (1927), Modern gardens — British and foreign, London: Reiach.
Dalányi, L. (1981), Környezetarchitektúra, Budapest: Mezőgazda.
Gerő, L. (ed.) (1975), Várépítészetünk [Hungarian Castel Architecture], Budapest.
Harris, C.W., Dines, N.T. (ed.) (1998), Time-saver standards for Landscape Architecture: Design and Construction Data, New York.
Holme, C. (1907), The gardens of England in the Southern and western counties, London: The Studio.
Holme, C. (1908), The gardens of England in the Midland and Eastern counties, London: The Studio.
Horler, M. et al. (1955), ‘Budapest Műemlékei I. / Monuments of Budapest I. [in:] Pogány, F. (ed.) Magyarország Műemléki Topográfiája IV. Budapest Műemlékei I., Budapest.
Jávorka Sándor lépcső a Logodi utcától a Lovas út felé nézve. Képeslap [Postcard] Source: Fortepan/Album015 1936, https://fortepan.hu/hu/photos/?q=Budapest%20I.,%20l%C3%A9pcs%C5%91, accessed: 3.05.2021).
Jekyll, G., Hussey, C. (1927), Garden ornament, 2nd ed, London–New York: ‘Country Life’ Ltd–Scribner.
Landphair, H.C, Klatt, F. (1981), Landscape architecture construction, New York: Elsevier.
Ormos, I. (1955), Kerttervezés története és gyakorlata, Budapest: Mezőgazda.
Sudell, R. (1953), Garden Planning, London: English Universities Press.
UNESCO World Heritage Site: Budapest, including the Banks of the Danube, the Buda Castle Quarter and Andrássy Avenue, https://whc.unesco.org/en/list/400, (accessed: 29.04.2021).
Zimmermann, A. (2015), Constructing landscape, Basel: Birkhäuser.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Máté Sárospataki
1
Brigitta Christian-Oláh
1
Patrícia Szabó
1

  1. Hungarian University of Agriculture and Life Science— MATE, Institute of Landscape Architecture, Urban Planning and Garden Art, Department of Garden Art and Landscape Design

Autorzy i Afiliacje

Krzesimir Cholewa
1

  1. Uniwersytet Jagielloński, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Pałac Spiski, Rynek Główny 34, 31-010 Kraków

Abstrakt

Przedmiotem artykułu są problemy dotyczące zasad i sposobów ustalania wynagrodzenia za użytkowanie górnicze. Przeanalizowano obecnie obowiązujące przepisy prawa, regulującego zawieranie umów o użytkowanie górnicze złóż będących własnością Skarbu Państwa (stanowiących tzw. własność górniczą). Scharakteryzowano zasady i sposoby (algorytmy) stosowane przez właściciela złóż dla ustalenia wynagrodzenia za przekazanie tych złóż w użytkowanie górnicze. Wskazano, że kluczowe, stosowane w praktyce wzory nie wynikają wprost z zapisów prawa co budzi szereg uzasadnionych wątpliwości i niesie przedstawione w skrócie zagrożenia. Ponadto wskazano, że istnieje druga kategoria złóż będących własnością Skarbu Państwa, jednak nie jako własność górnicza ale konsekwencja posiadania przez niego szeregu nieruchomości, z prawem do złóż kopalin wynikającym pierwotnie z Kodeksu Cywilnego. Przeprowadzono ich analizę porównawczą zasad i algorytmów ustalania opłat za ustanowienie użytkowania górniczego z jednej strony oraz opłat za użytkowanie wieczyste nieruchomości gruntowych położonych na złożach kopalin należących do Skarbu Państwa i samorządu terytorialnego. Przedstawiono argumenty przemawiające za daleko posuniętą harmonizacją obu analizowanych opłat. Oznacza to, że punktem wyjścia dla ich wyznaczenia powinna być wartość rynkowa złoża, a nie nawet najbardziej skomplikowany wzór o charakterze uniwersalnym. Wycena złóż kopalin jest procesem złożonym wymagającym kompetencji w kilku dziedzinach: geologii, górnictwa i finansów. W konsekwencji powinny mieć zastosowanie wytyczne Polskiego Kodeksu Wyceny Złóż Kopalin (POLVAL), które definiują zarówno sam proces przeprowadzania wycen jak i osoby kompetentne do ich przeprowadzania. Końcowym wynikiem analizy są propozycje nowelizacji przepisów i oparcia ustalania wynagrodzenia za użytkowanie górnicze na podstawie wartości rynkowej złoża kopaliny. W podsumowaniu sformułowano wnioski i postulaty.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Ryszard Uberman
Robert Uberman

Abstrakt

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Gospodarki z dnia 16 lipca 2015 roku w sprawie dopuszczania odpadów do składowania na składowiskach (Dz.U. z 2015 r., poz. 1277) frakcje odpadów komunalnych o cieple spalania wyższym niż 6 MJ/kg nie mogą być składowane na składowiskach odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne. Istnieje zatem konieczność wydzielenia tych frakcji i skierowanie ich do przetwarzania innymi metodami. W pracy podjęto działania w celu oszacowania wskaźników liczbowych, które pozwoliłyby na obliczanie i prognozowanie masy odpadów komunalnych wytwarzanych przez mieszkańców a mogących stanowić paliwo alternatywne, jednocześnie zmniejszając masę odpadów kierowanych do składowania. Analizie poddano liczne dane literaturowe, które dotyczą wartości opałowych oraz ciepła spalania poszczególnych frakcji morfologicznych. Wielkość wytwarzania odpadów komunalnych przez mieszkańców oraz skład morfologiczny odpadów są zróżnicowane dla różnych obszarów. Przeanalizowano strumień odpadów komunalnych wytwarzanych i zbieranych w sposób selektywny, jak też w sposób zmieszany w podziale na duże miasto (powyżej 50 000 mieszkańców), małe miasto (poniżej 50 000 mieszkańców) oraz obszary wiejskie. Ze względu na zakaz składowania odpadów dla których ciepło spalania jest wyższe niż 6 MJ/kg, założono, że frakcje takie można uznać za energetyczne, chociaż literatura podaje, że odpady stosowane jako paliwa powinny wykazywać wartość opałową na minimalnym dwukrotnie wyższym poziomie. Obowiązujący Krajowy plan gospodarki odpadami 2022 (M.P. z 2016 r., poz. 784) pozwala na zrównanie wskaźnika wytwarzania odpadów komunalnych na obszarach o różnym charakterze zabudowy na prognozowanym w 2025 roku poziomie 302–313 kg/mieszkańca/rok (kg/M/rok), jednak udziały poszczególnych frakcji morfologicznych są odmienne. Na podstawie przeprowadzonej szerokiej analizy danych literaturowych można stwierdzić, że poszczególne frakcje morfologiczne odpadów komunalnych charakteryzują się zdecydowaną zmiennością wartości opałowej. Najwyższą wartością opałową na poziomie 22–46 MJ/kg charakteryzują się tworzywa sztuczne. Wartość opałowa odpadów z tworzyw sztucznych jest wysoka, porównywalna do paliw kopalnych. Kolejne frakcje morfologiczne charakteryzują się wartością opałową, na niższym, ale również wysokim poziomie: papier i tektura 11–26 MJ/kg, tekstylia 15–16 MJ/kg, drewno 11–20 MJ/kg oraz odpady wielomateriałowe 16 MJ/kg. Wartość opałowa wymienionych powyżej odpadów generalnie przekracza 12 MJ/kg i spełnia minimalne wymagania stawiane odpadom, które mogą być stosowane jako paliwa. Pozostałe analizowane frakcje odpadowe charakteryzują się wartością opałową poniżej 6 MJ/kg. W strumieniu wytwarzanych odpadów komunalnych na poszczególnych obszarach frakcje energetyczne zajmują znaczący udział. Przy zrównanym wskaźniku wytwarzania największy udział frakcji energetycznych (powyżej 6 MJ/kg, a nawet 12 MJ/kg) obserwowany jest w odpadach generowanych przez mieszkańców dużego miasta i wynosi 39%, nieco niższy w odpadach generowanych przez mieszkańców małego miasta na poziomie 29%, a najniższy w odpadach generowanych przez mieszkańców obszarów wiejskich na poziomie 22%. Oszacowany wskaźnik wytwarzania frakcji energetycznych w strumieniu odpadów komunalnych zmienia się od 122 kg/M/rok dla obszaru dużego miasta do 67 kg/M/rok dla obszaru wiejskiego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Beata Klojzy-Karczmarczyk
Jarosław Staszczak

Abstrakt

W artykule rozważa się zagadnienia wartości inwestowanego kapitału, sposobów jego pomiaru i mechanizmów jego przyrostu. Autor zwraca uwagę na istnienie związku pomiędzy wartością kapitału a paradygmatem ekonomii, co ostatecznie wskazuje na istnienie związków pomiędzy efektywnością inwestowania i filozofią ekonomii. Głównym celem artykułu jest zidentyfikowanie istnienia nieprawidłowości w wycenie aktywów przez inwestorów z powodu ich błędnego lub niepełnego rozumienia mechanizmu wzrostu wartości, czego skutki przybrać mogą znaczenie w skali makroekonomicznej.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Michał Mrowiec

Abstrakt

Autor stara się zrekonstruować system etyczny Henryka Elzenberga, wskazując na możliwość ujęcia pewnych wątków etyki społecznej, które Elzenberg raczej pomijał, w strukturę i ramy pojęciowe jego poglądów. Te ogólne ramy aksjologii Elzenberga to przede wszystkim podział na umocowane ontologicznie wartości perfekcyjne i utylitarne; przypisujemy je motywom, stanom rzeczy, nawet przedmiotom. Podstawowe pytanie autora brzmi: czy nie można także przypisywać wartości perfekcyjnej pewnym stanom rzeczy i postawom ludzkim w życiu społecznym (społeczeństwo takie, jakie powinno być)? Pewne elementy teorii Elzenberga usprawiedliwiają zastosowanie innego podziału racji i motywów niż jego własny – i lepiej otwierającego przestrzeń dla idei społecznych; jest to podział na racje/motywy bezosobowe (racje nie-egoistyczne lub prospołeczne, np. likwidacja nędzy na świecie) i osobiste, skupione na wartościach sprzyjających moralnej doskonałości podmiotu, m.in. takich jak wyrzeczenie, ofiara, bohaterstwo, czy – ogólniej – sprzyjających rozwojowi jego życia duchowego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Joanna Górnicka-Kalinowska
ORCID: ORCID

Abstrakt

Zdaniem Henryka Elzenberga: dobro = wartość = piękno. Obiektywnie te trzy pojęcia są identyczne, a przekonanie, że jest inaczej, ma źródło w subiektywności ich ujmowania/postrzegania. Ten pogląd Elzenberg przedstawił w artykule O różnicy pomiędzy „pięknem” a „dobrem” (1933). Według autora, Elzenberg ma jedynie po części rację. Byłoby tak: piękne są rzeczy, a dobre są stany rzeczy/sytuacje, w szczególności istnienie rzeczy pięknych. Piękna jest Sonata księżycowa Beethovena, dobrem jest to (stan rzeczy), że ten utwór istnieje.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jędrzej Stanisławek
ORCID: ORCID

Abstrakt

Autor przedstawia niektóre wątki filozofii moralnej profesora Wolniewicza. Na uwagę zasługuje jego myślowa niezależność oraz łączenie postawy analitycznej z moralistyką. Teorię wartości Wolniewicza należy określić jako umiarkowany laicki absolutyzm o słabych podstawach metafizycznych. Choć system normatywny filozofa wydaje się stanowiskiem oświeconego liberała, odnaleźć w nim można kilka kontrowersyjnych twierdzeń, m.in. wiarę w istnienie ontologicznego zła oraz zgodę na karę śmierci.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Joanna Górnicka-Kalinowska
ORCID: ORCID

Abstrakt

The most interesting area of ethical considerations by Bertrand Russell belongs to the field of metaethics and concerns the meaning of basic ethical concepts and their epistemological status. In the classic dispute between cognitivism and noncognitivism, Russell has chosen the emotivist position which deprives moral opinions of any cognitive value by treating them as an expression of individual emotive attitudes. Thus, he advocates a kind of subjectivism in ethics, and at the same time he refutes all arguments ascribing to moral phenomena specific objective qualities independent of human attitudes and emotions. He also puts to doubt all sources of morality that have a religious character. His own normative statements concerning metaethical issues are so phrased, however, that a serious methodological doubt arises: Is it possible to practice normative ethics without using an objectivist hypothesis?
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Joanna Górnicka‑Kalinowska
1
ORCID: ORCID

  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Kra-kowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa

Abstrakt

Celem artykułu jest przedstawienie i wyjaśnienie metaetycznej koncepcji Ayn Rand (1905–1982), twórczyni filozofii obiektywizmu. W tekście poruszam kwestię wypracowanej przez Rand wizji etyki jako dziedziny niezbędnej dla człowieka i jego życia. Szczególną uwagę poświęcam pojęciu wartości, które jest kluczowym pojęciem na gruncie etyki Rand. Pokazuję, w jaki sposób pojęcie wartości zakorzenione jest w pojęciu życia i dlaczego sfera normatywna jest wtórna wobec istnienia organizmów żywych, a także przedstawiam argument Rand na rzecz tezy, że życie człowieka jest wartością ostateczną. Następnie wyjaśniam warunkowy charakter moralności, by na koniec przejść do specyficznie rozumianego postulatu obiektywności wartości.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Ziemowit Gowin

Abstrakt

W artykule omówiono i poddano analizie dwa źródłowe teksty Henryka Elzenberga dotyczące zagadnienia zależności i niezależności etyki od obrazu świata oraz sporu o zależność etyki od religii. Temat dyskutowany był w Polsce od połowy lat pięćdziesiątych. W tekstach Elzenberga poddany został precyzyjnej analizie semantycznej i realnej. Jej wynik pokazuje, że treść ocen i norm pochodnych, ich realność i uzasadnienie są zależne od obrazu świata, w którym oceny i normy funkcjonują. Zależność od obrazu świata ulega natomiast ograniczeniu w sferze ocen i norm podstawowych. Podobnie jest z zależnością etyki od religii. Religijny obraz świata wielorako wpływa na zakres podmiotowy i przedmiotowy etyki, jej strukturę, na świadomość mocy obowiązującej i siłę motywacyjną, ale nie ma wpływu na logiczne uzasadnienie etyki. Etyka poza religijnym obrazem świata jest możliwa. Elzenberg wypowiada się z pozycji intuicjonisty w teorii poznania moralnego i jest perfekcjonistą w podążaniu za tym, co poznane moralnie i etycznie ugruntowane. Odrzuca jednak nieścisłe twierdzenie o niezależności etyki od obrazu świata i religii w ogóle.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Ryszard Wiśniewski

Abstrakt

Między Elzenbergiem i Ajdukiewiczem zachodzą poważne, często podnoszone różnice w obszarze przekonań metafilozoficznych, w hierarchii wartości, w przydawaniu ważności różnym sprawom, w postawach, dążeniach i usposobieniach. Jednocześnie dostrzec można znaczne podobieństwo wielu ich poglądów filozoficznych. Na wzajemnych relacjach tych filozofów znacznie bardziej zaważyły jednak różnice niż podobieństwa.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Jedynak

Abstrakt

Patrzenie uznaje się za podstawowy akt świadomości. To, co stanowi jego ucieleśniony przejaw – spojrzenie – może się zrealizować w określonym wariancie aksjologicznym: także takim, który wyraża wartość zła. Artykuł poświęcony jest właśnie szczególnemu przejawowi wartości zła w dziele literackim – złu zamkniętemu w spojrzeniu. Punktem odniesienia są dwa dzieła epickie: Doktor Faustus Thomasa Manna (1947) i Łaskawe Jonathana Littella (2006). Analizie poddano „spojrzenie złego”, identyfikujące głównych bohaterów obu powieści – Adriana Leverkühna i Maximiliana Auego. Czy artystyczne (u)strukturowanie „spojrzenia złego” jest w powieściach dobywane takimi samymi środkami, czy może z użyciem odmiennych narzędzi literackiego przekazu treści aksjologicznych – to kwestia stojąca w centrum rozważań. Kwestia zresztą niejedyna, ponieważ wpisująca się w szerszą refleksję dotyczącą tzw. poskramiania wartości w dziele literackim w ogóle.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Beata Garlej
1

  1. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, Instytut Literaturoznawstwa, ul. Dewajtis 5, 01-815 Warszawa

Abstrakt

W tekście O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych Roman Ingarden postawił tezę, że odpowiedzialność za czyn wymaga istnienia określonej struktury rzeczywistości przedmiotowej i podmiotowej: musi istnieć możliwość wolnego wyboru, przeszłość, nierelatywnie rozumiane wartości oraz identyczność osobowa. Propozycja Ingardena, zawierająca m.in. pomysły takie jak istnienie systemów względnie izolowanych czy uzależnienie własności czynu od działania „centrum «ja»”, obejmuje jednak szereg tez, prowadzących do nierozstrzygalnych trudności teoretycznych. Jest tak m.in. dlatego, że struktura wywodu sugeruje namysł nad szeroko rozumianą problematyką odpowiedzialności, podczas gdy rzeczywista intencja tekstu jest, jak się wydaje, węższa. Powracającym w Książeczce o człowieku motywem jest kwestia godności wewnętrznej i zbudowania charakteru moralnego przez jednostkę, która w chwili życiowej próby będzie potrafiła dokonać właściwego wyboru. Ontyczne podstawy, których poszukuje Ingarden w swej rozprawce, nie dotyczą bynajmniej ogólnego obszaru ponoszenia odpowiedzialności, lecz mają filozoficznie uzasadnić wiarę w projekt budowania charakteru moralnego.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Anna Dziedzic
1

  1. Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-927 Warszawa
Pobierz PDF Pobierz RIS Pobierz Bibtex

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest stosunek zachodzący pomiędzy prawem i sprawiedliwością. Odróżnienie ius (prawa sprawiedliwego) i lex (prawa stanowionego) jest fundamen-talne dla zachodniej cywilizacji. Przedstawiona zostaje geneza tego odróżnienia i jego dalsze dzieje, terminologia z tym związana oraz doktryny filozoficzno‑prawne, w szczególności koncepcje prawnonaturalne i pozytywizm prawny. Dyskutowana jest tzw. formuła Radbrucha (prawo w najwyższym stopniu niesprawiedliwe nie jest prawem), tzw. odrodzenie prawa natury i propozycje zapewnienia harmonii pomiędzy prawem a sprawiedliwością sformułowane przez L. Fullera, H. Harta i J. Rawlsa.
Przejdź do artykułu

Bibliografia

Dziubiński M. (2004), Sentencje łacińskie, Wrocław: Astrum.
Fuller L.L. (1972), The Morality of Law, New Haven: Yale University Press; wyd. pol.: Moralność prawa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1978.
Hart H.L.A. (1961), The Concept of Law, Oxford: Oxford University Press; wyd. pol.: Pojęcie prawa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.
Hart H.L.A. (1983), Essays in Jurisprudence and Philosophy, Oxford: Clarendon Press; wyd. pol.: Eseje z filozofii prawa, Warszawa: Dom Wydawniczy ABC, 2001.
Hervada J. (1996), Historia de la Ciencia del Derecho Natural, Pamplona: Universidad de Navarra; wyd. pol.: Historia prawa naturalnego, Kraków: Petrus, 2013.
Hołówka J., Dziobkowski B. (red.) (2020), Filozofia prawa. Normy i fakty, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Johnston D. (2011), A Brief History of Justice, Oxford: Wiley‑Blackwell.
Kelly J.M. (1992), A Short History of Western Legal Theory, Oxford: Oxford University Press; wyd. pol.: Historia zachodniej teorii prawa, Kraków: WAM, 2006.
Łuszczyńska M. (2012), „Ubi ratio ibi ius”. Doktryna prawna Świętego Tomasza z Akwinu, Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Mrożek S. (1973), Utwory sceniczne, t. I, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Pattaro E., Roversi C. (red.) (2007–2016), A Treatise of Legal Philosophy and General Jurisprudence, vol. 1: E. Pattaro, The Law and the Right; vol. 2: H. Rottleuthner, Foundations of Law; vol. 3: R.A. Shiner, Legal Institutions and the Sources of Law, vol. 4: A. Peczenik, Scienta Juris, Legal Doctrine as Knowledge of Law and as a Source of Law; vol. 5: G. Sartor, Legal Reasoning, A Cognitive Approach to the Law; vol. 6: F.D. Miller, Jr., C.‑A. Biondi (red.), A History of the Philosophy of Law from the Ancient Greeks to the Scholastics; vol. 7: M. Lobban, A. Padovani, P.G. Stein (red.), The Jurists’ Philosophy of Law from Rome to the Seventeenth Century; vol. 8: M. Lobban, A History of the Philosophy of Law in The Common Law World, 1600–1900; vol. 9: D. Canale, P. Grossi, H. Hofmann, P. Riley (red.), A History of the Philosophy of Law in the Civil Law World, 1600‑1900; vol. 10: P. Riley, The Philosophers’ Philosophy of Law from the Seventeenth Century to Our Days; vol. 11: G.J. Postema, Legal Philosophy in the Twentieth Century: The Common Law World; vol. 12: E. Pattaro, C. Roversi (red.), Legal Philosophy in the Twentieth Century: The Civil Law World, tome 1: Language Areas, tome 2: Main Orientations and Topics, Dordrecht: Springer.
Perelman Ch. (1945), De la justice, Bruxelles: Éditions de l’Université de Bruxelles; wyd. pol.: O sprawiedliwości, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
Radbruch G. (1946), Gesetzliches Unrecht und übergesetzliches Recht, „Süddeutsche Juristenzeitung”, s. 105–108; wyd. pol. w: tenże, Filozofia prawa, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 244–254.
Rawls J. (1971), A Theory of Justice, Cambridge, MA: Harvard University Press; wyd. pol.: Teoria sprawiedliwości, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009.
Snarski T. (2018), Debata Hart‑Fuller i jej znaczenie dla filozofii prawa, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Strauss L. (1953), Natural Right and History, Chicago: The University of Chicago Press; wyd. pol.: Prawo naturalne w świetle historii, przeł. T. Górski, Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1969.
Woleński J. (2020), Pozytywizm prawniczy a prawo natury, w: J. Hołówka, B. Dziobkowski (red.), Filozofia prawa. Normy i fakty, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 435–447.
Zajadło J. (2001), Formuła Radbrucha. Filozofia prawa na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Kraków: Arché.
Ziembiński Z. (1992), O pojmowaniu sprawiedliwości, Lublin: Daimonion
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Jan Woleński
1
ORCID: ORCID

  1. Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania, Katedra Nauk Społecznych, ul. Sucharskiego 2, 35‑225 Rzeszów

Abstrakt

Celem rozważań jest przedstawienie, analiza i ocena koncepcji wolności Friedricha Augusta von Hayeka (1899–1992). Najpierw wskazuję główne wyznaczniki jego rozumienia wolności (z naciskiem na to, że wolność polega na braku arbitralnego przymusu w stosunku do jednostki ze strony innych ludzi), następnie przedstawiam argumentację Hayeka za proponowanym przez niego definiowaniem wolności, a także za jego przekonaniem, że wolność jest tym, co należy bezwzględnie cenić i czego warto bronić. Podjęta zostaje próba oceny koncepcji pod względem jej trafności i przekonywalności – zarówno w odniesieniu do Hayeka analiz pojęciowych, jak również jego wyborów światopoglądowych.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Halina Šimo

Abstrakt

Etyka jest dla Elzenberga przede wszystkim refleksją na temat wartości i celów moralnych oraz dróg, k t óre prowadzą do ich afirmacji. Przeprowadzane przez Elzenberga analizy pojęć moralnych, a także refleksja nad funkcjonowaniem kluczowych pojęć (dobro i zło moralne) są ważnym przyczynkiem do filozoficznej dyskusji o człowieku jako podmiocie moralności. Badania podmiotowości moralnej Elzenberg przeprowadza na przykładzie homo ethicus. Figura ta jest nie tyle ucieleśnieniem człowieka „potencjalnie etycznego”, ile człowieka, który rzeczywiście kieruje się wolą etyczną. Taki człowiek świadomie zmierza do realizacji stawianych sobie zadań moralnych. Elzenberg wyróżnia w obrębie powyższej postawy dwa jej podtypy. Reprezentantami jednego z nich są ci, dla których najważniejszym celem jest wyzbycie się zła moralnego. Z kolei drugi podtyp reprezentują ci, których priorytetem jest optymalizacja dobra moralnego. Pierwszą postawę autor określa mianem soterycznej, drugą mianem meliorystycznej. Problemem, który Elzenberg zarysował, którego jednak nie zdołał w pełni rozwiązać, jest pytanie, czy analizowane postawy dopełniają się i poddają syntezie, czy raczej pozostają w konflikcie.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Witold P. Glinkowski
ORCID: ORCID

Abstrakt

Badam problem uniwersalności nauki w jej koncepcjach epistemologicznych oraz zsocjologizowanych, a w tych drugich także tezę o antyuniwersalności nauki. Wyróżniam wśród typów uniwersalności nauki epistemiczną oraz kulturowo-społeczną globalną, w tej ostatniej — uniwersalność globalną poziomu bazowego nauki, a ponadto etyczno-aksjologiczną. Pokazuję, że w epistemologii naukę uznaje się za uniwersalną w jej podstawowych aspektach, tj. wiedzy, przedmiotu, podmiotu, wartości poznawczych oraz metody, ponieważ ta cecha jest według metatez epistemologii koniecznym efektem ważności i autonomiczności nauki. Wykazuję też, że ujęcia zsocjologizowane nauki, stojące na stanowisku multikulturalizmu, niewłaściwie traktują naukę jako nieusuwalnie antyuniwersalną, jako dziedzinę związaną tylko z kulturą zachodnią. Proponuję stanowisko uniwersalizmu globalnego poziomu bazowego postulujące, że nauka wyrasta z kulturowej bazy (zawierającej kryteria najsłabszej racjonalności, empiryczności i metodyczności) wspólnej dla wszystkich kultur. Badam ponadto, jak uniwersalność będąca własnością nauki, staje się wartością nauki i jakie znaczenie ma ta własność i zarazem wartość nauki dla ludzkiego świata.
Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Małgorzata Czarnocka

Abstrakt

W procesie wydobycia i wzbogacania urobku węglowego powstają znaczne ilości materiałów odpadowych, głównie skała płonna oraz muły węglowe, uznawane za odpad lub surowiec. Podstawowe kierunki zagospodarowania skały płonnej oraz odpadów wydobywczych to produkcja kruszyw, produkcja pełnowartościowych produktów energetycznych oraz roboty likwidacyjne w kopalniach węgla kamiennego i podsadzanie wyrobisk. W pracy przedstawiono propozycję poszerzenia tych działań dla lepszego wykorzystania materiałów odpadowych. Rozpoznano możliwość wykorzystania kruszyw lub odpadów do wypełniania wyrobisk odkrywkowych, również na obszarach będących w zasięgu zbiorników wód podziemnych, możliwość budowy warstw izolujących z materiału odpadowego (muły węglowe) oraz wytwarzanie mieszanek mułów węglowych z osadami ściekowymi celem produkcji materiałów o dobrych właściwościach energetycznych. Analizę przeprowadzono na podstawie badań własnych i danych literaturowych, dotyczących szeregu wybranych parametrów materiałów odpadowych. Wykonano i przedstawiono wstępne badania wielkości ciepła spalania oraz wartości opałowej mułów węglowych w połączeniu z innym materiałem odpadowym, jakim są osady ściekowe. Zaproponowane sposoby i działania wpisują się w dotychczasowe kierunki zagospodarowania, jednak pozwalają na rozszerzenie zakresu stosowania zarówno odpadów wydobywczych, jak i produktów wytwarzanych na bazie skały płonnej czy mułów węglowych. Jednak ze względu na częsty brak stabilnego składu tych materiałów, każdorazowo przed próbą ich zastosowania należy dokonać oceny ich aktualnych właściwości. Wnioskuje się, że istotne jest kontynuowanie badań celem promowania wykorzystania gospodarczego już istniejących metod oraz poszukiwania nowych rozwiązań dla zagospodarowania odpadów wydobywczych.

Przejdź do artykułu

Autorzy i Afiliacje

Beata Klojzy-Karczmarczyk
Janusz Mazurek

Ta strona wykorzystuje pliki 'cookies'. Więcej informacji