This article was prompted by a joint declaration made on 28 September 2015 by the Archbishops of Cracow and Warsaw and the state authorities of the two cities that they would provide means for publishing project ‘A Critical Edition of the Literary Works of Karol Wojtyła – John Paul II’. This decision, marking the 100th anniversary of the birth of Karol Wojtyła in May 2020, signalizes the importance of the project which goes beyond a standard publication of an author’s complete works. The series was inaugurated by the publication in 2018 of Volume One (Juvenilia, 1938–1946), whose editors are expected to continue working on the following volumes. The author of this article takes a look at the first collected works edition of The Poetry and Dramas of Karol Wojtyła – John Paul II, published in 1979 (it actually went to press in 1980) under the directorship of Jacek Woźniakowski and authorized by John Paul II himself. It was in fact a complete edition as its editors succeeded in collecting all of Karol Wojtyła literary works from the moment he enrolled at the Seminary until his election as Pope in 1978. All the texts used for that edition were collected at source and in that respect can hardly be surpassed. For over forty years it offered a reliable store of Karol Wojtyła’s poems and plays to ordinary readers, translators, producers of plays and public ceremonies. In this article we can find a first-hand account of the story of that first edition from its inception, the role of the editors of the weekly Tygodnik Powszechny, the decisions taken at the Znak head office and the author’s own contribution as editor. It is at this point that he explains the decision to exclude from their edition Karol Wojtyła’s juvenila from his student years.

Article The Bible in Polish Modern Literature contains reflections on the period 1945-2009, especially about an essay on the Bible written by laics, staying on more or less catholic position. Almost all were poets: Roman Brandstaetter (1906-1987), Jan Dobraczyński (1910-1994), Anna Kamieńska (1920-1986), Czesław Miłosz (1911- 2004), Marek Skwarnicki (*1930), Anna Świderkówna (1925-2008), Tadeusz Żychiewicz (1922-1994) and others. These authors began to study the Bible in the middle of their lives, when they were ripe to discuss theological and existential problems of the Holy Scripture. In the contrast to them there are the writers staying on the atheistic or agnostic position: Zenon Kosidowski (1898-1978), Artur Sandauer (1913-1989). Only one author, A. Świderkówna, was really a specialist in a biblical branch as the professor of the ancient mediterranean archaeology on the Warsaw University. She could write series her books Conversations on the Bible which became the bestseller in the end of 20th century.

For all biblical essayists a very important issue was the philological question connected to the langauge of the Bible and with the „semantic energy" of translation (Miłosz). The biblical essayists used the old polish Bible (1600) translation of Jacob Wujek SI or modern group translation made 1965 in Benedictiner Abbey in Tyniec (by Cracow). Beyond a communistic censorship in years 1945-1989 all mentioned writers could publish their articles and books. The most important center of these initiatives was Cracow (weekly „Tygodnik Powszechny" and monthly „Znak", also lisher), Warsaw (Publisher Pax), Posen.

Artykuł składa się z dwóch części. W części pierwszej (wprowadzającej) przywołuję — m. in. w ślad za Edmundem Husserlem, Stanisławem Ossowskim i Adamem Schaffem — główne sformułowania „zasady przezroczystości znaku”. W sformułowaniach tych mówi się najczęściej bądź o (1) przezroczystości znaku wobec przedmiotów przez znak oznaczanych (denotowanych, desygnowanych i/lub nazywanych), bądź o (2) przezroczystości znaku wobec jego znaczenia (resp. zdarzeń, stanów rzeczy i faktów przez znak wyznaczanych). Wszelako, na co zwracał uwagę Husserl, można również mówić o (3) przezroczystości znaku wobec czynności i stanów umysłowych użytkowników znaku (nadawców i odbiorców); wszak tylko dzięki tak rozumianej przezroczystości znaku możliwe jest porozumiewanie się ludzi ze sobą, a tym samym znak może pełnić również funkcję ekspresyjną i komunikacyjną. Cześć druga artykułu (zasadnicza) zawiera rekonstrukcję stanowiska Leona Koja, który teorii znaku opartej o zasadę przezroczystości nadał postać konsekwentnie sformalizowaną — postać zaksjomatyzowanego systemu logicznego (przy wykorzystaniu formalizmu Willarda van Ormana Quine’a z Mathematical Logic). Jednym z głównych celów Leona Koja było również wskazanie na ścisły związek semantyki z pragmatyką, a nawet prymat pragmatyki nad semantyką. Narzędzia formalnologiczne pozwoliły też wykazać, iż teoria znaku oparta o zasadę przezroczystości ani nie narusza zasady niesprzeczności (przynajmniej w jej sformułowaniu psychologicznym), ani nie zawiera i nie implikuje antynomii semantycznych typu antynomia kłamcy. Jest bowiem teorią łatwo uzgadnialną z Alfreda Tarskiego teorią stopni języka.

Celem rozważań jest ukazanie ciągłości w badaniach semiotycznych Profesora Jerzego Pelca dotyczących natury znaku i przedmiotu badań semiotyki. Artykuł dotyczy związków koncepcyjnych między pojęciami: użycia wyrażeń, sposobu użycia, znaku, wnioskowania semiotycznego, semiotyki. Argumentuje się, że mimo zmian w określaniu niektórych pojęć semiotycznych, to z perspektywy całej drogi badawczej istnieje głębsza konsekwencja w rozumieniu zarówno samego pojęcia znaku, jak i dziedziny badań semiotycznych. Takim pomostem łączącym wczesne pojęcie użycia wyrażeń z semiotyką pojmowaną później jako nauka o poznaniu i komunikacji jest dla J. Pelca między tymi okresami badawczymi pojęcie znaku oparte na czynności poznawczej, jaką jest wnioskowanie semiotyczne.

Niniejszy artykuł podejmuje analizę i interpretację tekstu prozatorskiego "Vor der Zunahme der Zeichen" autorstwa młodego niemieckojęzycznego autora, który jako dziecko zmuszony był do ucieczki przed wojną domową w Sri Lance. Zasadniczym punktem analizy jest kontyngentyzm znaków językowych (takich jak ojczyzna, pochodzenie, język ojczysty, tożsamość), który wynika z doświadczenia ucieczki, emigracji oraz życia w zglobalizowanym i owładniętym przez media elektroniczne świecie. Szczególną rolę w powieści odgrywa również refleksja nad wpływem doświadczenia śmierci na język literacki i na jego funkcję poznawcza i komunikatywną.

Autor prezentuje osobisty, często krytyczny obraz trzech miast — najlepiej znanych mu, szczególnie ulubionych i bliskich. Pomimo znajomości dziesiątek najbardziej renomowanych miast w świecie, autor wybrał przykłady maksymalnie rodzime, z którymi był i jest personalnie związany. Podlegały one w rodowodzie historycznym — poprzez tok dziejów — dramatycznym wydarzeniom. Pod względem kreacji przestrzennych ulegały — także obecnie — płynnym, hybrydowym, ambiwalentnym, często kontrowersyjnym przemianom. Zostały zarazem potraktowane domyślnie, jako swoiste, subiektywnie ujęte modele miast w ogóle — także ich losu i ewolucji. Autor uznaje miasto jako — być może — najznakomitszy wyraz ludzkiej kultury i cywilizacji.

Tekst jest poświęcony osobie i działalności naukowej profesora Jerzego Pelca (autor był jego uczniem i wieloletnim współpracownikiem). Osobowość Profesora Pelca determinują następujące cechy: autokrytycyzm, systematyczność i konsekwencja w działaniu, oszczędność, radykalny racjonalizm, antykomunizm, nonkonformizm, patriotyzm (ale nie nacjonalizm czy szowinizm) i zamiłowanie do podróży. Był świadomym kontynuatorem tradycji Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Podobnie jak większość przedstawicieli Szkoły był zwolennikiem teoretycznego minimalizmu. Zgodnie ze jej duchem cenił on w filozofii – a ogólniej w humanistyce – precyzję języka naukowego (oraz prostotę i jasność z nim związaną), a także krytycyzm: w odniesieniu do problemów, metod i rezultatów badań. Głównym obszarem zainteresowania Profesora Pelca była semiotyka logiczna (szerzej: semiotyka teoretyczna). Opowiadał się za funkcjonalną koncepcją znaku. Interpretował znaczenie wyrażeń jako sposób ich używania. Przeciwstawiał rozumieniu poczucie rozumienia. W metodologii wprowadził pojęcie treści poznawczej pytań. Analizował koncepcję prawa naukowego i interdyscyplinarności. W ontologii próbował zidentyfikować i wyeliminować problemy pozorne. Przeprowadził analizę pojęcia przedmiotu, sposobów nieistnienia i związku przyczynowego. W estetyce usiłował zdefiniować parę „forma”- -„treść”, ideologię dzieła literackiego, temat i motyw literacki, a także metaforę. Odróżniał fikcję od fikcjonalności. Badał asertywność zdań i zagadnienie intensjonalności. W etyce opowiadał się za koncepcją spolegliwego opiekuna – a przeciw nakazowi miłości do wszystkich ludzi, uważając ten ostatni za nierealny. Postulował relatywizację moralnej wartości kłamstwa. Traktował skromność jako najwyższą cnotę. Był prawdziwym humanistą – w tym sensie, który sam poddał mistrzowskiej analizie.

W ofiarowanej Władysławowi Tatarkiewiczowi księdze pamiątkowej Charisteria (1960) znalazła się krytyka jego estetyki dokonana przez Jerzego Pelca. Merytorycznie spór dotyczył pojęć „formy” i „treści” zastosowanych do dzieł sztuki literackiej i dzieł sztuki plastycznej. Według Tatarkiewicza, dzieła plastyczne mają „formę A”, rozumianą jako układ elementów zmysłowych, a dzieła literackie „formę B”, czyli są zbiorem znaków językowych. „Formie B” przysługuje zawsze „treść”, której dzieła plastyczne są pozbawione. Jerzy Pelc wysunął wobec tej koncepcji uwagi krytyczne z perspektywy semiotyki logicznej. Według Pelca, znaki językowe spełniają trzy równorzędne funkcje językowe: (1) znaczą, (2) oznaczają i (3) wyrażają – co odpowiednio różnicuje pojęcie „treści”. Dzieła plastyczne również mogą spełniać te funkcje, ponieważ w ramach ogólnej teorii znaku, jaką jest semiotyka logiczna, znakami są zarówno „znaki ikoniczne” (dzieła plastyczne), jak i „znaki symboliczne” (dzieła literackie). Z punktu widzenia historii filozofii, książka Charisteria była w epoce marksizmu oazą filozofii tradycyjnej, przedwojennej. Spór między W. Tatarkiewiczem i J. Pelcem przebiegał we wspólnej tradycji szkoły lwowsko- warszawskiej, choć toczył się pomiędzy jej skrzydłem lewym, nastawionym rygorystycznie i scjentystycznie (Pelc), a skrzydłem prawym, nastawionym bardziej tolerancyjnie i humanistycznie (Tatarkiewicz).