W 1998 roku, z inicjatywy prasoznawców krakowskich, śląskich i kieleckich związanych z Wyższą Szkołą Pedagogiczną, Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem Śląskim i Wszechnicą Świętokrzyską, ukazał się pierwszy tom „Rocznika Historii Prasy Polskiej”, periodyku naukowego, który miał wypełnić lukę po zamkniętym w 1993 roku warszawskim „Kwartalniku Historii Prasy Polskiej” wydawanym przez Instytut Badań Literackich. „Rocznik” jako organ naukowy Komisji Prasoznawczej Oddziału PAN w Krakowie, najpierw jako półrocznik, od 2014 roku jako kwartalnik borykał się z kłopotami natury finansowej, ale przetrwał ciężkie czasy i do chwili obecnej służy specjalistom z zakresu historii mediów. Artykuł ukazuje główne nurty zainteresowań naukowych prezentowanych w „Roczniku” w latach 1998–2017 przez badaczy z różnych ośrodków.
Summary
The article is an overview of chosen elements of press media discourse, treated here as a kind of broadly understood media discourse. Press discourse is examined as the oldest medium with well-developed tools and tradition, but tendencies redefining classic journalism and press are also highlighted. The author discusses the Internetization of press discourse, clear sender-recipient differentiation, “citizen journalism”, fake news, tabloidization and genological changes.
Streszczenie
Artykuł ma charakter przeglądowy, jest szerokim spojrzeniem na wybrane elementy, aspekty medialnego dyskursu prasowego, który traktuję jako rodzaj szeroko rozumianych dyskursów medialnych. Na dyskurs prasowy spoglądam jako na najstarsze medium z wykształconym własnym instrumentarium i tradycją, ale równocześnie wskazuję na tendencje, które redefiniują klasyczne dziennikarstwo i tradycyjną prasę. Wskazuję na internetyzację dyskursu prasowego, wyraźną dyferencjację nadawczo-odbiorczą, zjawiska „dziennikarstwa obywatelskiego” i fake- newsów oraz na tabloidyzację i przemiany genologiczne.
„Thornische Nachrichten von gelehrten Sachen” („Toruńskie wiadomości o rzeczach uczonych”) wydawane w Toruniu w latach 1762–1766 stanowią pierwsze na terenie Rzeczypospolitej czasopismo stricte ‘recenzyjne’, a tym samym przykład pełnego i udanego transferu gatunku prasowego (określanego jako ‘Rezensionszeitschrift’ albo ‘gelehrtes Journal’) z Niemiec. Zadaniem, jakie postawiła sobie redakcja czasopisma, było jak najszersze uchwycenie XVIII-wiecznych dyskursów naukowych i literackich w Prusach i w Polsce. Redaktorzy pisma przekaz aktualnych informacji o piśmiennictwie polskim umieścili w postulatach programowych, a realizując go zrecenzowali szereg kluczowych wydawnictw polskiego oświecenia (m.in. teksty S. Konarskiego, W. Rzewuskiego, F. Bohomolca, J.E. Minasowicza). Niejednokrotnie na łamy czasopisma trafiały również publikacje dużo starsze (autorstwa S. Orzechowskiego, S. Grzepskiego, A. Gostomskiego czy J.A. Gorczyna). Charakter wielu recenzji, często dość obszernych i nierzadko utrzymanych w tonie pochwalnym, wskazuje na cele przyświecające redakcji: umożliwienie czytelnikom orientacji w zmianach zachodzących w życiu kulturalnym i politycznym Rzeczypospolitej, budowę jej pozytywnego wizerunku, kibicowanie reformom okresu stanisławowskiego.
Redaktorzy odpowiedzialni wydawanego w Chełmnie w latach 1850–1866 „Nadwiślanina” działali w oparciu o pruskie prawo prasowe i kodeks karny. Wszelkie działania, zdaniem władz, niezgodne z obowiązującymi przepisami wywoływały interwencję policji, prokuratury i sądów. Przed pruskim sądem stawali: Józef Gółkowski, Ignacy Danielewski, Cyprian Wysoczyński, Jan Dyament, Józef Chociszewski, Stefan Mąkowski i Jan Radziwioł oraz dwaj autorzy tekstów opublikowanych w piśmie: Ignacy Łyskowski i Walenty Stefański. Jak napisano w ostatnim numerze „Nadwiślanina”, jego redaktorzy mieli 46 procesów, zapłacili łącznie 2310 talarów grzywny, w więzieniu znaleźli się: Gółkowski, Danielewski i Dyament oraz Stefański.
Ksiądz Marceli Dziurzyński (1861–1945) zapisał się w historii prasy jako redaktor i wydawca kilku czasopism, głównie przeznaczonych dla ludu. Najdłużej publikowanym przez niego czasopismem był „Nowy Dzwonek”, wychodzący w latach 1892–1924, a potem kontynuowany aż do 1932 roku przez „Nową Zorzę”. Artykuł poświęcony jest pierwszym pięciu rocznikom „Nowego Dzwonka”, kiedy ukazywał się on jako pismo dla ludu. Czasopismo, które stawiało sobie za cel oświatę ludu zgodnie z zasadami wiary katolickiej, zawierało artykuły o tematyce religijnej, społecznej, politycznej, historycznej oraz powiastki i wiersze. Zamieszczone niemal w każdym numerze informacje od redaktora pisma są interesującym materiałem do poznania trudności, z jakimi borykał się wydawca.
Artykuł zawiera wyniki analizy prasoznawczej tygodnika „Przekrój” za lata 1945–1969. Całość została podzielona na 4 etapy obejmujące genezę i rozwój magazynu w latach 1945–1948, okres pomiędzy zjazdem szczecińskim a przełomem październikowym (1949–1956), czasy „małej stabilizacji” (1957 – marzec 1968) oraz schyłek epoki Mariana Eilego (marzec 1968–1969). Ponadto, zbadano i krótko opisano kontekst: podstawowe kierunki rozwoju polityki kulturalnej, literatury i sztuki, rozwój tygodnika na tle przeobrażeń prasy oraz jego stanowisko wobec generaliów polityki kulturalnej. Na tak nakreślonym tle przedstawiono natężenie i poszczególne wątki odnoszące się do występowania w „Przekroju” literatury (prozy, poezji, dramatu) i zagadnień życia literackiego, teatru dramatycznego i muzycznego, filmu, sztuk plastycznych, muzyki oraz kultury życia codziennego w Polsce i poza jej granicami.
Analiza proporcji tematycznych „Przekroju” i opis treści pisma uprawniają do stwierdzenia, że w badanym okresie pod względem typologicznym „Przekrój” był w początkowych latach ukazywania się pismem literacko- kulturalnym, później ewoluował i stał się ilustrowanym magazynem informacyjno-rozrywkowym. Dzięki niemu docierały do polskiej inteligencji i środowisk mieszczańskich informacje o najnowszych tendencjach i wydarzeniach kulturalnych Europy i świata. Tygodnik krzewił swoiste wzorce zachowań społecznych, pełnił funkcje integracyjne, kulturotwórcze i socjalizacyjne. „Przekrój” jest nie tylko jednym z ciekawszych zabytków kultury popularnej, ale i kultury wysokiej, wartym ochrony przed zapomnieniem.
Artykuł jest próbą określenia, jakie znaczenie dla Polaków zza żelaznej kurtyny miała Rozgłośnia Polska Radia Wolna Europa. Postawione w ten sposób pytanie wiąże się również z problematyką słuchalności, wiarygodności oraz skuteczności radiostacji. W celu odpowiedzi na pytanie wykorzystano wyniki badań prowadzonych przez RWE od końca lat 50. XX w., opracowywanych w postaci raportów, przez Dział Badania Słuchalności. W artykule wykorzystano raporty przygotowane na podstawie wywiadów przeprowadzonych w grupie 1320 Polaków, którzy opuścili kraj — w celach turystycznych, służbowych lub na stałe — między kwietniem 1958 a marcem 1961 roku. Grupę badawczą stanowili emigranci ze Wschodu znajdujący się w obozach dla uchodźców, zarejestrowani w biurach emigracyjnych, turyści lub inne osoby czasowo przebywające w Europie Zachodniej.
Artykuł przedstawia dziennikarkę pokolenia „Solidarności”, która od 1980 r. mieszka i pracuje w Londynie. Magisterium z socjologii uzyskała w 1976 r. na Uniwersytecie Warszawskim. W latach 1976–1980 pracowała w Ośrodku Badania Opinii Publicznej w Warszawie. Od 1983 r. współpracowała z londyńskim „Dziennikiem Polskim i Dziennikiem Żołnierza", a w latach 1991–2002 została jego redaktorem naczelnym. Miała w nim swoją stałą rubrykę Prasowite zdziwienia, gdzie zamieszczała felietony. Po zamknięciu gazety w 2015 r. przeniesiono ją do „Tygodnia Polskiego” — dawnego jej samoistnego dodatku sobotnio-niedzielnego. Pisze w nim o sprawach brytyjskich, najczęściej o polityce. Współpracowała także z wydawanymi w Londynie: „Gazetą Niedzielną”, „Rzeczypospolitą Polską” (miesięcznik rządu RP na uchodźstwie), „Gońcem Polskim”; nowojorskim „Nowym Dziennikiem”, wrocławską „Odrą”. Jej artykuły drukowane były również w paryskiej „Kulturze”, „Tygodniku Solidarność”, „Życiu Warszawy” i „Polityce”. Zredagowała opracowanie pt. Dopóki jest „Dziennik”, jestem... (Londyn: Polska Fundacja Kulturalna, 2000). Jest autorką zbioru felietonów, reportaży, wspomnień i artykułów publicystycznych pt. Mieszkam na Wyspie (Toruń – Londyn: Oficyna Wydawnicza MJK i ZPPnO, 2016). Książka została wyróżniona nagrodą ZPPnO im. Włady Majewskiej w 2017 r. za najlepszą książkę roku 2016 napisaną przez pisarza mieszkającego poza krajem. Jest członkiem zarządu i sekretarzem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. Do redakcji londyńskiego „Pamiętnika Literackiego” weszła w 2009 roku, a sekretarzem redakcji została w 2015 r.
„Cud nad Wisłą” z 1920 roku, jak powszechnie przyjęto określać decydującą bitwę w wojnie polsko- -bolszewickiej, urósł do rangi symbolu i mitu odradzającej się po 123 latach niewoli Rzeczypospolitej. Ów mit założycielski nowego, niepodległego państwa, pomijając rzetelne naukowe opracowania historyczne, narodził się i został upowszechniony w swej „mitycznej” postaci głównie przez autorów wspomnień, uczestników wojny polsko- -sowieckiej 1919–1921, oraz w pewnym stopniu również przez Kościół katolicki. Analiza relacji prasowych, sporządzona w oparciu o serwis informacyjny najpopularniejszego dziennika „Ilustrowanego Kuriera Codziennego” posłużyła autorowi do przedstawienia dramatycznego „obrazu” wydarzeń odbieranych z punktu widzenia czytelnika dziennika. Obejmuje on okres bezpośrednio przed wybuchem konfliktu polsko-sowieckiego, ale głównie relacjonuje, w ujęciu „dzień po dniu”, przebieg zdarzeń (opartych na doniesieniach prasowych) z czasu kulminacyjnej bitwy, tj. 13–15 sierpnia i dalej do numeru z 27 sierpnia 1920 roku, gdy w „IKC” ukazują się informacje o zakończeniu decydującej batalii (datowane na 25 sierpnia 1920 r.). Wobec wielości informacji autor z oczywistych względów ograniczył się do wybranych przykładów odzwierciadlających punkt widzenia prasoznawcy a nie historyka. Artykuł uzupełniono analizą okolicznościowych publikacji ukazujących się na łamach „IKC” w rocznice bitwy z 1920 r. Na jej podstawie można stwierdzić, że redakcja dziennika przez wiele lat nie brała znaczącego udziału w kształtowaniu i upowszechnianiu w świadomości społecznej mitu „Cudu nad Wisłą”. Wydarzenie to traktowano głównie jako fakt historyczny a nie nadprzyrodzoną interwencję.
Powstały w 1980 roku specjalistyczny Warszawski Antykwariat Naukowy — Czasopisma Przedsiębiorstwa Państwowego „Dom Książki” w 1984 roku przeprowadził pierwszą aukcję czasopism, na którą wyselekcjonowano ponad dwa tysiące rzadkich i poszukiwanych tytułów prasowych polskich i obcych, wydawanych w okresie XVIII–XX wieku. Nigdy więcej nie wystawiono już tylu na żadnej innej. Aukcja jednak nie przebiegła zgodnie z planem, dyrekcja przedsiębiorstwa wycofała najpierw obiekty powierzone przez osoby prywatne w komis, które stanowiły połowę całego zestawu aukcyjnego, a to, co pozostało, zostało w sporej części kupione przed licytacją przez Bibliotekę Narodową i Bibliotekę Jagiellońską, posiadające prawo pierwokupu. Ostatecznie licytowano jedynie około 500 pozycji katalogowych. Wycofane komisy trafiły natomiast na aukcję w Gdańsku.
Przejdź do logowania lub Zarejestruj aby zgłosić tekst.
Sprawdzenie tekstu przed wysłaniem
Autorzy proszeni są o sprawdzenie czy tekst spełnia poniższe kryteria. Teksty, które nie spełniają wymagań redakcyjnych mogą zostać odrzucone.
Wytyczne dla autorów
Wymagania wstępne
Zapraszamy do nadsyłania pełnych tekstów artykułów w postaci elektronicznej (w formatach: *.doc, *.dox lub *.rtf,) w języku polskim lub angielskim przygotowanych zgodnie z podanymi niżej wymogami. W przypadku tekstów w języku polskim konieczne jest dołączenie także tytułu w języku angielskim oraz abstraktu i słów kluczowych zarówno w języku polskim jak i angielskim. Preferowana długość artykułu: 10-20 standardowych stron, tj. 18000 – 36000 znaków (ze spacjami).
Podczas kwalifikacji tekstu zwracamy szczególną uwagę na jasne określenie przedmiotu i celu badań, na zastosowanie odpowiednich metod badawczych oraz na konieczność nawiązania do wcześniejszych publikacji z zakresu przedmiotu badań.
Sugerowaną metodą wysyłki jest opcja w systemie "Zgłoś nowy tekst" (przycisk wyżej, opcja dostępna po zalogowaniu). W przypadkach uzasadnionych możliwa jest też wysyłka bezpośrednio na adres mailowy Sekretarza Redakcji.
Podstawowe dane o formatowaniu tekstu do publikacji
Szczegółowe wytyczne dla autorów
Szczegółowy wykaz wymagań edytorskich i merytorycznych, które należy uwzględnić w manuskryptach zgłaszanych do publikacji zawiera specjalny poradnik dla autorów: Szczegółowe zasady redagowania tekstów do RHPP. Uprzejmie prosimy autorów o wnikliwą lekturę dokumentu i uwzględnienie wymagań.
Procedura przyjmowania tekstów do druku
Autorzy tekstów przyjętych do druku winni w terminie 14 dni od daty informacji o przyjęciu tekstu przesłać na adres redakcji umowę wydawniczą. Prócz przeniesienia praw autorskich Umowa zawiera również deklaracje o oryginalności i wkładzie poszczególnych osób w powstanie utworu, w szczególności o autorstwie koncepcji, założeń, metod oraz informacji o źródłach finansowania utworu, w tym wkładzie instytucji naukowo-badawczych, stowarzyszeń i innych podmiotów.
Koszty publikacji
Za publikacje artykułów w czasopiśmie „Rocznik Historii Prasy Polskiej” nie pobieramy opłat.
Przewidywany czas publikacji
Przewidywany czas procedowania zgłoszonych manuskryptów wynosi 2-3 miesiące, a średni czas do publikacji artykułu - 5 miesięcy. Czas publikacji jest uzależniony głównie od tematyki danego artykułu oraz od czasu, jaki autorowi jest potrzebny na wprowadzenie korekt po recenzjach. Z reguły nie przekracza on 7 miesięcy.
Załączniki dla autorów
Procedura antyplagiatowa
Ostrzeżenia
Redakcja RHPP informuje, że przeciwdziała wszelkim próbom nierzetelności w nauce. Stosowane zasady etyczne zawiera rozdział "Zasady dotyczące autorów" w sekcji Etyka publikacji. Uprzejmie prosimy autorów o wnikliwą lekturę zasad.
Prawa autorskie
Złożenie artykułu do druku oznacza wyrażenie zgody na bezpłatne przeniesienie autorskich praw majątkowych na Wydawcę i zezwolenie na wydanie pracy w postaci drukowanej w dowolnej liczbie egzemplarzy oraz zamieszczenie jej w postaci otwartego dostępu (CC By 4.0) na stronie internetowej czasopisma oraz innych cyfrowych platformach wydawniczych, z którymi Wydawca zawarł lub zawrze stosowne porozumienie o udostępnianiu. W przypadku artykułów wieloautorskich przyjmuje się, że autor zgłaszający pracę („corresponding author”) ma pełnomocnictwo do reprezentowania pozostałych współautorów w tym zakresie. Autorzy są proszeni o podpisanie stosownego oświadczenia, które jest zawarte w umowie wydawniczej.
Autorzy udzielają wydawnictwu licencji na publikację artykułu, zgodnie z polskimi przepisami prawa autorskiego. Umowa o przeniesieniu praw autorskich musi zostać podpisana przez autorów przed publikacją artykułu. Począwszy do 2021 roku artykuły są udostępniane na zasadach licencji Creative Commons Attribution 4.0 International (CC BY 4.0)
Polityka prywatności
Redakcja oświadcza, że zazwiska i adresy e-mail użytkowników wprowadzone na stronie naszego czasopisma będą wykorzystywane wyłącznie do celów redakcyjnych i nie będą udostępniane w żadnym innym celu ani żadnej innej stronie. Osobami upoważnionymi do posiadania ww. informacji są jedynie redaktorzy oraz wydawca. Szczegółowo omawia te kwestie poniższa deklaracja RODO.
Informacja o przetwarzaniu danych osobowych (RODO)
Na podstawie art. 13 (lub/i) 14 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) (Dz. U. UE L.2016.119.1 z dnia 04.05.2016 r. – dalej: RODO lub Rozporządzenie), informujemy, że:
I. Administrator Danych Osobowych: Administratorem Danych Osobowych Autora/Autorów/Recenzentów jest Uniwersytet Pedagogiczny im. KEN w Krakowie (adres: ul. Podchorążych 2, 30-084 Kraków, strona internetowa: www.up.krakow.pl). Z Administratorem Danych Osobowych można kontaktować się poprzez adres e-mail: info@up.krakow.pl lub pisemnie na adres korespondencyjny wskazany w pierwszym zdaniu.
II. Inspektor Ochrony Danych: Autor/Autorzy/Recenzenci mogą skontaktować się z wyznaczonym przez Administratora Inspektorem Ochrony Danych w sprawach dotyczących: przetwarzania danych osobowych, korzystania z praw dotyczących przetwarzania danych osobowych, pisząc na adres elektroniczny: iod@up.krakow.pl, lub adres Administratora Danych, wskazany w pkt I.
III. Cele przetwarzania danych osobowych: Uczelnia przetwarza dane osobowe w celu przygotowania i realizacji umowy wydawniczej zgodnie z art. 6 ust. 1 lit b) Rozporządzenia (UE), a w szczególności: --- reakcji na informacje przesłane do Wydawnictwa z wykorzystaniem formularza kontaktowego/e-maila, --- realizacji procesu wydawniczego związanego z opublikowaniem dzieła Autora/Autorów, --- publikowania imienia, nazwiska, stopnia lub tytułu naukowego oraz afiliacji Autora/Autorów, --- udostępniania danych innym podmiotom związanym z procesem wydawniczym, do baz danych i innych portali informacyjnych, promocyjnych, naukowych, --- wysyłki autorskich numerów drukowanych dzieła.
Podanie przez Panią/Pana danych osobowych jest warunkiem wykonania umowy, zamówienia, opublikowania dzieła Pani/Pana autorstwa/współautorstwa lub gdzie Pani/Pan występowała/ł w charakterze Recenzenta/Redaktora/Członka Rady Naukowej. Jest Pani/Pan zobowiązana/y do ich podania, a konsekwencją niepodania danych osobowych będzie odmowa publikacji lub akceptacji artykułu/recenzji przez Wydawnictwo.
IV. Odbiorcy danych osobowych: zebrane dane osobowe mogą być udostępniane podmiotom i organom publicznym uprawnionym do przetwarzania danych osobowych na podstawie przepisów powszechnie obowiązującego prawa oraz podmiotom przetwarzającym dane osobowe na zlecenie administratora w związku z wykonywaniem powierzonego im zadania.
V. Okres przechowywania danych osobowych Autora/Autorów: Dane osobowe zebrane na podstawie art. 6 ust 1 lit. b) Rozporządzenia (UE), tj. będą przetwarzane maksymalnie przez okres 50 lat licząc od daty podpisania umowy.
VI. Prawa osób, których dane dotyczą: Autor/Autorzy mają prawo do: --- dostępu do swoich danych (informacji o przetwarzanych przez Administratora Danych), w tym uzyskania kopii danych. Prawo będzie realizowane w zakresie technicznie i prawnie możliwym, --- sprostowania (poprawiania danych, gdy są niezgodne z stanem rzeczywistym), --- usunięcia lub ograniczenia przetwarzania danych w przypadkach przewidzianych prawem. Zebrane dane osobowe nie podlegają zautomatyzowanemu podejmowaniu decyzji, w tym profilowaniu.
VII. Instytucja nadzorcza w zakresie danych osobowych: Organem nadzorczym w zakresie danych osobowych jest Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych. Autor/Autorzy, w przypadku uznania, że przetwarzanie danych osobowych narusza przepisy Rozporządzenia, ma prawo wniesienia skargi do ww. organu nadzorczego.